'Ministerie trekt 925 miljoen euro uit voor sneltesten bij evenementen, maar zonder toezicht'

Het ministerie van Volksgezondheid betaalt bijna een miljard euro voor 'Testen voor toegang', waarmee de samenleving langzaam weer heropend moet worden. Dat heeft Follow The Money becijferd. Het geld gaat naar een private stichting waarop toezicht ontbreekt en dat is hoogst ongebruikelijk.

De overheid heeft de opdracht voor het sneltesten aan Open Nederland gegeven. Die stichting moet Nederland de komende maanden weer van het slot halen. Met behulp van 400.000 sneltests per dag moeten bezoekers binnenkort weer naar het museum, de dierentuin of bioscoop kunnen. Zo konden duizenden personen afgelopen weekend de Keukenhof bezoeken.

Geld zelf besteden

Voor deze klus heeft het kabinet 925 miljoen euro uitgetrokken. Dat geld krijgt de stichting Open Nederland volledig tot haar beschikking, zo bevestigt een woordvoerder van het ministerie. De stichting, die wordt geleid door oud-topmilitair Tom Middendorp, staat los van de overheid en kan volledig naar eigen inzicht bepalen hoe het geld wordt besteed.

Open Nederland zet commerciële teststraten in, zodat de GGD niet extra belast hoeft te worden voor het laten doorgaan van evenementen. Die taak is uitbesteed aan het bedrijf Lead Healthcare uit Baarn. Follow The Money meldt dat ook deze opdracht openbaar aanbesteed had moeten worden en dus is de toewijzing in strijd met de wet.

'Open Nederland heeft vrij spel'

Volgens het journalistieke platform is het niet duidelijk hoe er wordt toegezien op de uitgaven. Er is geen raad van toezicht en in de statuten staat niets over transparantie of verantwoording van geldstromen. "Het komt erop neer dat Middendorp, samen met twee consultants, vrij spel heeft", zei journalist Eelke van Ark op NPO Radio 1.

Middendorp spreekt dat tegen in een reactie tegenover de NOS. "Wij zijn een non-profitstichting en werken met een duidelijke opdracht die is vormgegeven door het ministerie en leggen verantwoording af voor elke rekening. Ook hebben we een externe accountant ingeschakeld om onze boekhouding te controleren."

Kort geding testbedrijven

Twintig testbedrijven spannen nu een kort geding aan tegen Stichting Open Nederland, meldt Trouw. Zij menen dat het onterecht is dat de stichting één bedrijf heeft voorgetrokken om de honderdduizenden tests per dag uit de voeren.

Er is daarom sprake van oneerlijke concurrentie bij het organiseren van testevenementen, vinden de sneltesters. Voor die 400 testevenementen benaderde de Open Nederland alleen Lead Healthcare, dat deze maand alleen al zo'n 200.000 sneltests mag uitvoeren. Geen van de tientallen concurrenten werd benaderd voor de opdracht.

Dat mag juridisch niet, benadrukken ook de sneltestbedrijven. Ze wijzen erop dat de overheid officieel een openbare aanbesteding moet organiseren wanneer ze zo’n dure opdracht uitbesteden.

Opheldering

Het ministerie van VWS moet de overeenkomst met Stichting Open Nederland over het afnemen van sneltesten openbaar maken. Een meerderheid van de Tweede Kamer steunt een oproep van de SGP. De SGP wil dat het ministerie nog vóór het coronadebat van aanstaande donderdag "alle documenten die betrekking hebben op de overeenkomst tussen het ministerie van VWS en Stichting Open Nederland" naar de Kamer stuurt. Ook moet duidelijk worden gemaakt hoe het geld precies wordt besteed.

Die oproep wordt gesteund door ten minste VVD, D66, CDA, PvdA, SP, GroenLinks en ChristenUnie.

Redactie/ANP