VERKIEZINGEN | Stemlokalen gesloten, dag één zit erop

Zo'n 13,2 miljoen mensen in 352 gemeenten mogen vanaf vandaag hun stem uitbrengen voor de Tweede Kamerverkiezingen. In verband met corona zijn de stemlokalen dit jaar drie dagen open. Maandag en dinsdag om met name kwetsbaren en mensen uit een risicogroep de mogelijkheid te geven hun stem uit te brengen. Volg hier het laatste nieuws.

Update 21:40 - Stemlokalen gesloten, dag één zit erop

De eerste dag dat mensen hun stem kunnen uitbrengen voor de Tweede Kamerverkiezingen zit erop. Dit jaar zijn de mogelijkheden om in een stembureau te stemmen uitgesmeerd over drie dagen. Vanwege het coronavirus waren maandag al ongeveer 1600 stemlokalen open voor kwetsbaren en mensen uit een risicogroep. Die zijn om 21.00 uur gesloten. Dinsdag gaan die om 07.30 uur weer open, in principe voor dezelfde groep mensen.

In totaal zijn naar schatting 13,2 miljoen mensen kiesgerechtigd. De eerste stembureaus gingen maandag om 07.30 uur open. Vanwege corona zijn er veel aangepaste stemlokalen, zo kan er worden gestemd in de buitenlucht, in een tent of een zogenoemde drive-through, waar met de auto doorheen gereden kan worden.

Woensdag gaan er nog duizenden extra stemlocaties open. Dan zijn er ruim 8800 plaatsen waar mensen terechtkunnen. De meeste stembureaus zijn geopend tussen 07.30 en 21.00 uur, maar die dag opent het stembureau op station Nijmegen als eerste om 05.15 uur

Update 20:19 - Kiezers maken op eerste verkiezingsdag nog gebruik van stemhulpen

Op de eerste dag van de Tweede Kamerverkiezingen, maandag, gebruikten kiezers nog massaal de diverse stemhulpen op internet die duizenden keren bezocht werden.

De Stemwijzer werd maandag tot 18.00 uur ongeveer 300.000 keer geraadpleegd. Ook de afgelopen dagen zijn de stemhulpen nog vaak ingevuld. Vooral rond de verkiezingsdebatten in de avonden werd de site druk bezocht, zegt een woordvoerster. Soms wel zo'n 25 tot 30.000 keer per uur. In totaal is Stemwijzer 6,4 miljoen keer geraadpleegd.

Ook stemhulp Stemkijker werd maandag zo'n 300.000 keer geraadpleegd. Sinds de hulp online is vanaf 1 maart hebben ongeveer een miljoen mensen deze site bezocht, aldus een woordvoerder.

Volgens Stemkijker zijn veel kiezers nog op zoek naar visie en kijken ze vooral naar thema's als "klimaat en energie" en "belasting en toeslagen". Het thema "wonen en vervoer" wordt het minst bekeken, ondanks de problemen op de huizenmarkt, stelt Stemkijker.

Het Kieskompas werd maandag ongeveer 180.000 keer geraadpleegd. In totaal zochten 1,88 miljoen mensen hun toevlucht tot deze stemhulp.

Update 20:02 - Ministerie: opkomst eerste verkiezingsdag tussen 5 en 8 procent

De eerste dag dat er gestemd kon worden voor de Tweede Kamerverkiezingen ligt de opkomst tot 18.00 uur tussen de 5 en 8 procent, meldt het ministerie van Binnenlandse Zaken.

Volgens het ministerie is de eerste verkiezingsdag goed verlopen. "Van veel gemeenten horen we terug dat zij en kwetsbare kiezers blij zijn met deze extra mogelijkheid om in een rustige omgeving hun stem uit te brengen."

Onderzoeksbureau Ipsos dat in opdracht van de NOS onderzoek deed, kwam tot 17.00 uur op een opkomst van 5 procent. In het percentage zijn de stemmen die per brief worden uitgebracht niet meegenomen.

Update 19:36 - Twitteraccount Piratenpartij-lijsttrekker geblokkeerd

Het twitteraccount van de lijsttrekker van de Piratenpartij, Matthijs Pontier, is maandagmiddag geblokkeerd. Wie zijn account nu wil bezoeken, krijgt eerst een waarschuwing te zien dat er "verdachte activiteit" op het account is opgemerkt.

Om welke verdachte activiteit het gaat, is niet duidelijk. De Piratenpartij laat weten dat Pontier wel vaker tweet over zaken die de partij als "verdachte activiteiten" omschrijft, zoals "de toeslagenaffaire, de Rutte-doctrine en politiegeweld bij demonstraties, zoals gisteren op het Malieveld".

Het is niet de eerste keer dat Twitter ingrijpt in een account van een Nederlandse politicus. In 2019 werd het account van PVV-leider Geert Wilders twaalf uur lang geblokkeerd wegens haatzaaien. Deze maand merkte het sociale netwerk een bericht van een FVD-lijsttrekker Thierry Baudet, over corona, aan als misleidend.

"De Piratenpartij zie het blokkeren van kandidaat-Kamerleden in verkiezingstijd als onacceptabele beïnvloeding van het democratisch proces," laat de partij weten.

Update 18:37 - ANBO maakt zich zorgen over verloren gaan ouderenstem

Ouderenbond ANBO maakt zich grote zorgen over het mogelijk verloren gaan van de stem van veel 70-plussers, die hun voorkeur voor de Tweede Kamerverkiezingen per brief hebben uitgebracht. Veel briefstemmen blijken niet op de juiste manier te zijn aangeleverd, zo komt maandag naar voren uit een rondgang langs diverse gemeenten door het ANP. Veel gemeenten zijn maandag begonnen met het controleren van de briefstemmen. Ook lijkt er onduidelijkheid bij gemeenten over welke brieven wel of niet meegeteld mogen worden.

In Bernheze werd maandag 8,5 procent van het aantal ingediende poststemmen terzijde geschoven omdat die niet op de juiste manier is aangeleverd. Mensen hebben vaak de stempas en het stembiljet in dezelfde envelop gestoken. Die enveloppen mogen volgens een woordvoerster niet worden opengemaakt omdat een stem geheim moet blijven. "Daarmee zijn ze volgens de instructies die we hebben gekregen ook ongeldig", zegt een gemeentewoordvoerster.

Het ministerie van Binnenlandse Zaken heeft gemeenten zondag een zogeheten instructie gestuurd over hoe om te gaan met briefstemmen. Daarin staat dat briefstemmen wel geldig zijn als het stembiljet en de stempas per ongeluk bij elkaar zitten. Dat wordt in het stemlokaal direct van elkaar gescheiden zodat het stemgeheim niet wordt geschonden. Ook is het toch een geldige stem als een stempas per ongeluk niet is ondertekend, zo staat in die instructie.

Roermond schat het aantal afgekeurde briefstemmen rond de 5 procent. In Bergen op Zoom schat een woordvoerder dat "7 tot 8 procent" ongeldig is verklaard omdat in de eerste envelop geen ondertekende stempas zat. "We gaan pas woensdag de andere envelop met daarin het stembiljet openen."

In verband met corona mochten dit jaar 70-plussers stemmen per post. Ouderenbond ANBO vreest dat er veel stemmen van hun achterban verloren zullen gaan, terwijl de bond al weken zegt te waarschuwen voor de omslachtige procedure. "Dit is een ongeluk dat je van verre zag aankomen, aldus een woordvoerder. "Ouderen voelen zich, vaak meer dan jongeren, sociaal verplicht om te stemmen. Als dan blijkt dat die stemmen mogelijk niet worden meegeteld, telt dat heel zwaar voor deze mensen. We maken ons hier grote zorgen over."

Update 18:09 - 'Eerste dag stemmen op stations verloopt rustig'

De eerste dag dat mensen hun stem voor de Tweede Kamerverkiezingen konden uitbrengen is op de stations rustig verlopen. De NS meldt dat op Utrecht Centraal tot nu toe bijna honderd mensen zijn komen stemmen.

De stembureaus zijn maandag en dinsdag vanwege het coronavirus extra open voor vooral kwetsbaren en risicogroepen. Vooral ouderen maakten maandag gebruik van de mogelijkheid om te stemmen op de stations, aldus de NS. "Het is voornamelijk voor de treinreiziger die tot een coronarisicogroep behoort een extra service die NS wil aanbieden. Het is goed om te merken dat zij hier gebruik van maken, uiteraard met de inachtneming van de coronamaatregelen."

Update 16:43 - VVD verliest terrein, D66 wint zetels

De VVD blijft de grootste partij van Nederland, maar in de nieuwste peiling van I&O Research verliest de partij van premier Mark Rutte opnieuw zetels. De partij staat op 33 zetels, drie minder dan een week geleden en tien minder dan begin februari.

D66 wint terrein. De partij krijgt drie zetels meer dan vorige week en heeft nu 19 virtuele zetels, eentje minder dan de PVV van Geert Wilders. Het CDA staat op 16 zetels, GroenLinks en de PvdA op 11 en de SP op 10. De partijen Volt (4 zetels), JA21 (2 zetels), Bij1 (1 zetel) en de BoerBurgerBeweging (1 zetel) zouden nieuw in de Kamer komen.

Update 15:05 - Berg en Dal stuurt kiezers naar niet-bestaande stembureaus

De Gelderse gemeente Berg en Dal verwijst haar inwoners naar twee stembureaus die in werkelijkheid niet bestaan. Op Facebook legt de gemeente maandag uit waar de stembureaus in die omgeving wel te vinden zijn. Beide locaties zijn alleen woensdag geopend.

Er zou een stembureau zijn in een school in Groesbeek, zegt een woordvoerster van de gemeente. Maar die school trok zich terug omdat het met alle coronabeperkingen niet te organiseren was in het gebouw. Toen waren de stembiljetten echter al gedrukt. Groesbekers in die buurt kunnen nu naar de kantine van voetbalclub Germania om te stemmen.

In Millingen aan de Rijn, in dezelfde gemeente, konden de kiezers terecht bij het gebouw van de postduivenvereniging volgens de gemeente. Maar dat gebouw is in het verleden eenmalig gebruikt omdat de gebruikelijke locatie niet beschikbaar was. Nu is daar geen stembureau. Dat bureau is zoals meestal te vinden in het clubgebouw van de fanfare, een eindje verderop.

Update 14:36 - Hulp bij stemmen voor kiezers met visuele beperking

Mensen met een visuele beperking krijgen bij de Tweede Kamerverkiezingen hulp zodat ze zelfstandig kunnen stemmen. In elk stemlokaal ligt een loep met verlichting aanwezig die kiezers kunnen gebruiken om het stembiljet te lezen. Veel kiezers kunnen ook via functies op de camera op hun telefoon biedt om in te zoomen op het stembiljet. Ook mogen kiezers met een visuele beperking een begeleider meenemen naar het stembureau of een van de stembureauleden om hulp vragen bij het stemmen.

In 49 gemeenten is daarbij ook nog een zogenoemde ‘stemmal’ aanwezig die kiezers met een visuele beperking kunnen gebruiken om zelfstandig hun stem uit te brengen. Het stembiljet wordt in de mal gelegd door een stembureaulid. Vervolgens kan de kiezer met audio-ondersteuning van een soundbox de gewenste partij en kandidaat opzoeken en dankzij de voelbare cijfers en gaatjes van de mal het gewenste vakje inkleuren.

De Oogvereniging, het ministerie van Binnenlandse Zaken, Koninklijke Visio, expertisecentrum voor slechtziende en blinde mensen, Bartiméus, organisatie voor mensen die slechtziend of blind zijn, en de Robert Coppes Stichting, die mensen ondersteund die slechtziend of blind, hebben zich hiervoor ingezet.

Update 13:02 - 'Animo om vervroegd te stemmen niet groot'

De animo om eerder te gaan stemmen lijkt niet groot. Dat blijkt uit cijfers van de zogenoemde stem-app. Het is de bedoeling dat vanwege het coronavirus maandag en dinsdag risicogroepen en kwetsbaren gaan stemmen.

Een aantal gemeenten, waaronder Rotterdam, Den Haag en Utrecht, maakt gebruik van die stem-app waarmee de tussentijdse opkomstcijfers te volgen zijn.

In Amersfoort en Nijmegen lag het opkomstcijfer rond 12.00 uur rond de 3 procent. In Rotterdam is rond het middaguur 0,9 procent komen stemmen. Groningen komt op dat moment uit op 2,1 procent, gevolgd door Den Haag (2,0), Eindhoven (1,7) en Utrecht (1,6).

De opkomstcijfers van dit jaar zijn niet te vergelijken met de vorige Tweede Kamerverkiezingen. Er kan ditmaal drie dagen gestemd worden. De 70-plussers konden per brief stemmen.

Update 11:40 - Voorzitter Veiligheidsberaad stemt op maandag: 'een goede vondst'

Vervroegd stemmen op maandag 15 en dinsdag 16 maart is vooral bedoeld voor risicogroepen, zo heeft de overheid in de afgelopen tijd steeds gecommuniceerd. Maar andere kiezers mógen hun stem wel uitbrengen en dat deed onder meer Hubert Bruls, burgemeester van Nijmegen en voorzitter van het Veiligheidsberaad van burgemeesters. Hij stemde maandagmorgen al in zijn gemeente.

Nijmegen vindt het belangrijk om aan te geven dat stemmen op maandag, dinsdag of woensdag voor iedereen mogelijk is en niet alleen voor kwetsbare groepen. De gemeente heeft daarom ook extra veel stembureaus alvast geopend, aldus een woordvoerder. Nijmegen moest minimaal tien stembureaus openen om mensen uit kwetsbare groepen de gelegenheid te geven coronaproof te kunnen stemmen, maar opende er maandag dertig.

Update 11:10 - Stemmen met mondkapje, gezondheidscheck en op 1,5 meter afstand

Het stemmen is inmiddels begonnen, de eerste mensen zijn al in een stembureau geweest om hun stem uit te brengen voor de Tweede Kamerverkiezingen. In verband met de coronasituatie zijn de verkiezingen dit jaar verspreid over drie dagen en zijn er allerlei extra maatregelen genomen. Het tellen van de stemmer gaat na afloop op 1,5 meter en ook ín het stemlokaal gelden andere regels dan anders.

Zo moet iedere stemmer die binnen is een mondkapje op en voor binnenkomst zijn of haar handen schoonmaken. Ook krijgt iedereen de inmiddels welbekende vragen over gezondheid: heb je de afgelopen tijd klachten als verkoudheidsklachten, hoesten, koorts of heb je een huisgenoot met klachten enzovoort. Als iemand niet alle vragen met 'nee' kan beantwoorden, mag die persoon niet naar binnen. Ook de mensen die de stembureaus bemensen doen zo'n gezondheidscheck voordat ze beginnen.

Kiezers en leden van de stembureaus worden ook gescheiden door zogenoemde ‘kuchschermen’ en mensen moeten hun identiteitsdocument bij het stemmen aan het stembureaulid daarachter laten zien. Ook op andere lekken staan die schermen en iedereen moet 1,5 meter afstand houden, daarop zijn de stemlokalen ingericht. Bovendien wordt er gezorgd voor frisse lucht.

Update 10:28 - Kiezers kunnen ook kiezen uit tientallen stemhulpen

Kiezers kunnen dit jaar voor de Tweede Kamerverkiezingen niet alleen kiezen uit tientallen partijen, maar ook uit tientallen digitale stemhulpen. Naast de algemene kieswijzers, zoals het Kieskompas en de Stemwijzer, zijn er stemhulpen voor uiteenlopende onderwerpen en doelgroepen. Volgens politicoloog Martin Rosema van de Universiteit Twente, die meer dan veertig grote en kleine stemhulpen bekeek, zijn de kleine kieswijzers behulpzaam, maar verschilt de kwaliteit wel sterk.

De onderwerpen van de kieswijzers gaan van seks tot technologie. Sommige van die kleine kieswijzers, zoals de Technologie Kieswijzer of de Cannabis Stemwijzer, zijn volgens Rosema heel eenzijdig. "Als je een bepaald onderwerp, zoals wiet, heel belangrijk vindt dan kan zo'n specifieke stemhulp nuttig zijn om erachter te komen welke partij op dat vlak het beste aansluit", zegt Rosema. "Maar bij verkiezingen gaat het over heel veel onderwerpen. Zo'n stemhulp geeft dan eigenlijk niet zoveel informatie."

"Bij het invullen van de antwoorden wordt een rekensom gemaakt", legt Rosema uit. "Als het grootste deel van jouw antwoorden aansluit bij een bepaalde partij, komt die als beste keuze naar voren. Zo kan het zijn dat je in een stemwijzer aangeeft voor een versoepeling van de abortuswet te zijn, maar dat je tóch uitkomt bij een christelijke partij. De makers van zo'n kieswijzer kunnen niet bepalen hoe zwaar het thema abortus voor jou weegt. Dan is het belangrijk dat inzichtelijk is hoe partijen over elke stelling denken en hoe een uitslag tot stand komt."

Update 10:05 - Risicogroepen met stempas door drive-thru in Rotterdam

Een kleine groep kiezers in Rotterdam heeft zich maandagochtend vroeg met de auto gemeld bij stem-drive-thru Meijersplein in Noord.

Om stipt 7.30 uur kwam de eerste kiezer zijn stem uitbrengen voor de Tweede Kamerverkiezingen. In vier aan elkaar geschakelde tenten zijn vier stemstraten voor auto's gemaakt. Het lijkt net alsof je met een auto door de carwash rijdt. Ook kunnen mensen met de fiets of lopend komen.

George Ortega komt met zijn auto aan. "Ik heb astma. Het is wel makkelijk om met de auto te stemmen en ik kan daarna gelijk door naar mijn werk." Een kiezer die zegt onderliggend lijden te hebben, gaat lopend door de stemstraat.

Ook een vrouw die niet tot de risicogroep hoort, meldt zich. "Ik kon alleen vandaag en ben daarom gekomen."

Update 08:55 - Nog weinig stemmers op Utrecht Centraal Station

Het loopt maandagochtend nog niet storm met kiezers op het Centraal Station in Utrecht. Het stembureau ging om 07.30 uur open voor de Tweede Kamerverkiezingen, maar er heeft zich pas één kiezer gemeld.

Het stembureau op het station ging maandag al open voor de risicogroepen om veilig te stemmen tijdens de coronacrisis. "De persoon die kwam stemmen, behoorde niet tot de risicogroep. Het is erg rustig tot nu toe. Normaal is het op het station altijd druk, maar misschien dat de meesten toch wachten tot woensdag. De coronamaatregelen worden door iedereen goed in acht genomen en iedereen is goed voorbereid", aldus een woordvoerster van de NS.

Update 08:34 - Opstartproblemen met stemapp op stembureaus

Door opstartproblemen kon de stemapp op de stembureaus maandagochtend niet direct gebruikt worden. Een aantal gemeenten waaronder Rotterdam gebruikt deze app waardoor de opkomstcijfers live te volgen zijn. Op de stembureaus kan met de app de qr-code op de stempas gescand worden en dan wordt de stempas automatisch gecontroleerd op geldigheid.

In een stembureau in Rotterdam in The Student Hotel werkte de app niet waardoor de namen van de stemmers handmatig opgezocht moesten worden. Volgens een woordvoerder van de gemeente Rotterdam zijn de problemen met de app inmiddels verholpen. "Opstartproblemen zijn er altijd. Maar de app werkt nu weer", aldus de woordvoerder.

Omdat het maandagochtend bij het stembureau nog niet druk was, zorgde het niet werken van de app niet voor grote problemen.

Update 07:30 - Stembureaus open, met name voor risicogroepen en kwetsbaren

Nederland kan vanaf maandag om 07.30 uur naar de stemlokalen voor de Tweede Kamerverkiezingen. Dit jaar zijn de mogelijkheden om in een stembureau een stem uit te brengen uitgesmeerd over drie dagen. Maandag en dinsdag is het de bedoeling dat kwetsbaren en mensen uit een risicogroep in relatieve rust terechtkunnen op de stemlokalen. Die zijn vanwege corona ook nog eens vaak aangepast; stemmen in de buitenlucht, in een tent of een zogenoemde drive-through, waar met de auto doorheen gereden kan worden.

Op maandag en dinsdag hebben gemeenten een beperkt aantal lokalen opengesteld voor de mensen die dan al willen stemmen, in totaal rond de 1600. Woensdag gaan er nog duizenden extra open. Dan zijn er rond de 9200 plaatsen waar mensen terechtkunnen. De meeste stembureaus zijn geopend tussen 07.30 uur en 21.00 uur.

Ook stemmen op stations

Kiezers kunnen ook dit jaar weer op stations terecht om hun stem uit te brengen. Op de eerste twee verkiezingsdagen kunnen kiezers vanaf 07.30 uur stemmen op zes stations: Utrecht Centraal, Bilthoven, Den Bosch, Hilversum, Leiden Centraal en Schiedam Centrum. Met de stationsstembureaus willen NS, ProRail en gemeenten het voor noodzakelijke reizigers zo makkelijk mogelijk maken om onderweg te stemmen. Op de 'grote' verkiezingsdag, woensdag, gaan ook de overige stemlocaties op stations open. Dan zijn er stemplekken op veertig stations.

Het stembureau op station Nijmegen opent als eerste om 05.15 uur. Daarna openen vanaf 05.30 uur de stembureaus op station Meppel en Zwijndrecht. Stemmen op het station kan sinds de verkiezingen in 2006.

Speciale maatregelen

Voor alle stembureaus in het land gelden dit jaar speciale maatregelen om de kans op besmetting met het coronavirus zo klein mogelijk te houden. Zo worden in het stemlokaal potloden, stemhokjes, tafels, en andere voorwerpen geregeld schoongemaakt. In sommige gemeenten krijgen alle kiezers een eigen rood potlood dat ze daarna mee naar huis mogen nemen. En er zijn ‘kuchschermen’ tussen de kiezers en de leden van de stembureaus.

Stemmen kan met een geldige stempas en een geldig identiteitsbewijs. Een identiteitsbewijs is geldig om mee te stemmen als het op 17 maart 2021 niet langer dan 5 jaar verlopen is. Als iemand in een andere gemeente wil stemmen mag dat, maar wel met een vooraf aangevraagde kiezerspas.

Hart van Nederland / ANP