Dit is waarom jongeren filmen hoe zij en anderen iemand afranselen

Videobeelden die in geuren en kleuren laten zien hoe slachtoffers lastiggevallen, gepest en afgeronseld worden door een groep. Laatste tijd halen verschillende van dit soort filmpjes het nieuws, maar het internet staat er vol mee en worden vooral via verborgen kanalen op sociale media gedeeld.

Zo gingen de beelden van een mishandeling op station Bijlmer ArenA rond op social media en deze week ging er een video rond waarin te zien is hoe een oudere man wordt aangevallen door een groep jongeren in Pijnacker. Het zijn slechts voorbeelden van de vele mishandelingen die vast worden gelegd. Als omstander of als betrokkene filmen, waarom doen mensen dat? Mediapsycholoog Mischa Coster legt uit.

Bystander effect

Volgens Coster heeft dit gedrag te maken met het zogenoemde 'bystander effect'. Dit houdt in: "Hoe meer mensen er langslopen of aanwezig zijn, hoe kleiner de kans is dat je als slachtoffer geholpen wordt", legt de psycholoog uit aan Hart van Nederland.

Dit heeft te maken met het gevoel niet in te hoeven grijpen als een groot deel van de groep dit ook niet doet. Om dan als enige in actie te komen, doen mensen dan ook niet snel. "Je voelt minder direct de verantwoordelijkheid om te helpen. We zijn geneigd te doen wat de groep doet", vertelt hij verder.

Mentale muur

Mensen die getuige zijn voelen dus die verantwoordelijkheid wel, maar ingrijpen of helpen is toch vaak een grote drempel. "Je gaat je excuseren dat je iemand niet kan helpen. Je staat daar en hebt dat gevoel, dan heeft je telefoon pakken op dat moment een functie. Want dan doe je toch nog wat".

Ook is het filmen als omstander een soort bescherming op het moment dat er bijvoorbeeld een mishandeling gaande is. "Je mobiel is op dat moment een mentale muur. Je bent een soort regisseur en voelt je veiliger. Je bent op dat moment bezig met iets en je kunt het vergelijken met een 'niet storen bordje'", aldus Coster.

Stoer en macho

Daarbij is er wel een verschil in een omstander die filmt en een betrokkene binnen een groep die ook als het ware 'meedoet' aan een mishandeling. Vooral jongeren maken zich schuldig aan het maken van dit soort video's.

Hierbij ligt het filmen vooral op het brengen van sensatie. "Dat is ziekelijk gedrag en macho doen. Hierbij gaat het om stoer doen, laten zien dat je erbij was en dat jij ook klappen hebt uitgedeeld", laat de expert weten. Volgens Coster gaat het om een bepaalde groep jongeren die geweldvideo' s gebruiken en verheerlijken om stoer te zijn: "Het is als bewijsmateriaal voor hun eigen PR".

Willekeurig slachtoffer

Zo legt hij uit dat sommige groepen jongeren films maken, waarvan het lijkt dat deze vooraf gepland zijn: "Het is bijna alsof ze het in scene zetten. Dat ze een willekeurig slachtoffer kiezen en dat willen filmen", aldus de mediapsycholoog.

Minderjarigen filmen daarbij ook zonder dat zij doorhebben dat zij zelf gemakkelijk door de politie kunnen worden gevonden. Door het filmpje blijkt dan vrij snel dat zij meededen aan de vechtpartij of geen actie ondernamen voor het betreffende slachtoffer. "Op jongere leeftijd is het consequentie-inschattingsvermogen nog niet goed ontwikkeld, waardoor jongeren minder goed vooruit kunnen kijken naar wat de mogelijke consequenties kunnen zijn van hun acties".