Onvruchtbaar door te veel soja: hoe realistisch is dat?

Als het aan het ANSES ligt, de Franse equivalent van het RIVM, zouden schoolkantines en bedrijfsrestaurants moeten stoppen met het serveren van soja-producten. Een hoge soja-inname zou namelijk een negatief effect kunnen hebben op de vruchtbaarheid van vrouwen, blijkt uit een rapport. Maar Nederlandse wetenschappers hebben hier nog geen duidelijke conclusies in getrokken. Moet soja dan écht uit ons dieet verdwijnen?

Soja is afkomstig van de sojaboon, een peulvrucht die vaak wordt gebruikt in vleesvervangers en in de Aziatische keuken. "Soja is rijk aan eiwitten, onverzadigde vetten en bevat ijzer, iets wat ook in vlees zit. Daarom is het een goede vervanging voor vlees en zuivel", vertelt Wieke van der Vossen, expert voedselveiligheid bij het Voedingscentrum.

In die bonen zitten ook isoflavonen. "Die stofjes zijn een type fyto-oestrogenen, oestrogeen is een menselijk hormoon waarvan vrouwen meer hebben dan mannen", zegt Van der Vossen. "Fyto-oestrogeen lijkt daar heel erg op en kan oestrogeen nabootsen of blokkeren, dat kan de hormonale balans beïnvloeden."

Reactie bij ratten

En volgens ANSES is dat reden voor zorg. "Frankrijk heeft al langer adviezen als het gaat om soja, en in dit rapport lag de drempelwaarde voor schadelijke effecten ook lager dan bij eerdere onderzoeken", zegt Van der Vossen. ANSES keek naar verschillende wetenschappelijke studies over isoflavonen, waaronder een onderzoek naar het effect op ratten. "Omdat er een lagere hoeveelheid isoflavonen nodig was om de effecten te kunnen zien, is het advies nu ook wat strenger."

Een van die adviezen is om soja uit de Franse schoolkantines te halen. Daarin botst het rapport al met de Nederlandse gewoonte: kinderen met een broodtrommeltje naar school sturen. "Er zijn per land verschillen in eetgewoonten, die moeten ook in overweging worden genomen", zegt Van der Vossen over de kwestie. Naast jonge kinderen, lijken de adviezen vooral gericht op vrouwen van vruchtbare leeftijd.

Over de rest van de adviezen en bevindingen uit het rapport, wil het Voedingscentrum zich eerst nog goed buigen. "We hebben het rapport ontvangen en ook al globaal doorgenomen. Voor een diepere analyse is echt wat meer tijd nodig, dat willen we samen met het RIVM en de gezondheidsraad doen", vervolgt Van der Vossen.

Alles in mate

Op dit moment geldt er geen beperkend advies van het Voedingscentrum rondom sojaconsumptie, behalve voor iemand die zwanger is. "De effecten op de vruchtbaarheid zijn niet altijd duidelijk. We weten wel dat hoge doseringen ervan tijdens de zwangerschap mogelijk invloed kunnen hebben op de ontwikkeling van geslachtsorganen van de baby", zegt Van der Vossen. "Wat de eventuele gevolgen op latere leeftijd precies zijn is niet helemaal duidelijk, maar uit voorzorg wordt aangeraden tijdens de zwangerschap niet te veel soja te eten." Voor zwangeren geldt dan ook een richtlijn van maximaal vier porties sojadrink/yoghurt per dag en maximaal twee keer per week een ander sojaproduct, zoals tofu.

Het Voedingscentrum wil daarnaast benadrukken dat ze juist adviseren wekelijks peulvruchten te eten. "Peulvruchten verlagen je LDL-cholesterol, dat helpt om de bloedvaten gezond te houden. Soja is daarbij een gezonde optie en ook een duurzame keuze met een lage klimaatbelasting", pleit Van der Vossen. En natuurlijk, alles in mate. "Een belangrijk advies is om te variëren, te veel van één product eten is nooit goed. Hoe gevarieerder je dieet, hoe meer voedingstoffen je binnenkrijgt."

Onnodig zorgen

In het advies van het Franse ANSES, dat mensen actief ontmoedigt om soja te eten, kan het Voedingscentrum zich dan ook niet zo vinden. "We zouden het jammer vinden als mensen hierdoor massaal soja gaan vermijden. Mensen die bezorgd zijn kunnen ook andere peulvruchten kiezen, maar we willen niet dat men zich onnodig zorgen gaat maken", zegt Van der Vossen stellig. "We gaan dit rapport heel serieus en kritisch bekijken, maar we zien nu in zijn algemeenheid geen reden om ons advies over sojaconsumptie aan te passen."

Het RIVM geeft in een schriftelijke reactie aan op de hoogte te zijn van de recente opinie over isoflavonen van ANSES. "Op dit moment bestuderen we het Franse rapport. In het algemeen gesproken nemen we natuurlijk niets over zonder zorgvuldig onderzoek", schrijft een woordvoerder. "Over het algemeen geldt ook dat mensen het beste de adviezen van het Voedingscentrum kunnen volgen."