Na 76 jaar is het Nationaal Holocaust Namenmonument er dan toch gekomen: 'Zó belangrijk voor de nabestaanden'

76 jaar na de oorlog is er eindelijk een monument waar alle ruim 102.000 Nederlandse slachtoffers van de Holocaust met naam en toenaam samen worden gebracht. Het Nationaal Holocaust Namenmonument in Amsterdam wordt zondag onthuld door koning Willem-Alexander.

Het monument bestaat uit ruim 102.000 stenen waarop de naam, geboortedatum en leeftijd van de Nederlandse Holocaustslachtoffers zijn gegraveerd. Deze mensen zijn tussen 1940 en 1945 vanuit Nederland, of als Nederlandse Joden, Sinti en Roma woonachtig in het buitenland, vervolgd en gedeporteerd, in naziconcentratie- en vernietigingskampen vermoord of omgekomen door honger en uitputting tijdens transporten en dodenmarsen.

'Enorme emotie'

Volgens Fedde Schouten van het Nederlands Auschwitz Comité, dat het initiatief nam voor de bouw van de herdenkingsplek, is het voor nabestaanden ontzettend belangrijk dat dit monument er nu is. "Het is heel belangrijk dat die namen van familieleden op één plek bij elkaar zijn gebracht en ook aanraakbaar zijn", vertelt hij aan Hart van Nederland.

"Je kunt die namen ook op internet opzoeken, maar het feit dat de naam er fysiek is, levert een enorme emotie op", gaat Schouten verder. "Je maakt dan een verbinding met diegene die er niet meer is. Ook al is het een steen en maar symbolisch. Dat roept zoveel op bij die mensen."

'Monument is hard nodig'

Het Comité vindt het ook heel belangrijk dat er nu een visualisatie is van hoe groot de gebeurtenis is geweest en hoeveel mensen er zijn verdwenen. "Het getal zegt niet zoveel, maar gaat pas iets zeggen als het op vijfhonderd meter muur staat met eindeloze rijen muren. Het zijn allemaal mensen van vlees en bloed die verdwenen zijn om geen andere reden dan om wat ze waren", legt Schouten uit.

Hij vindt het enorm belangrijk om mensen eraan te blijven herinneren wat er tussen 1939 en 1945 is gebeurd en merkt dat de jeugd hier niet altijd even goed in wordt onderwezen. Hij schrok bijvoorbeeld toen jongeren op Urk gekleed in Nazi-kostuums de straat opgingen om "een spel te spelen".

"Ze voelen ergens aan dat wat ze doen over het randje is, maar ze hebben volstrekt onvoldoende educatie gekregen om zich te realiseren waar het over gaat", zegt Schouten hierover. Ook de vergelijking tussen de coronapas en de Jodenster die de afgelopen tijd wordt gemaakt, laat volgens hem zien hoe hard dit monument nodig is.

Voor veel nabestaanden te laat

Het eerste plan voor een Namenmonument lag er vlak na de oorlog al, maar hier werd toen niet positief op gereageerd. De wens was namelijk vooral om een monument neer te zetten dat de dankbaarheid van de Joodse gemeenschap voor de hulp van de Nederlanders liet zien. Nederland was nog niet klaar om toe te geven dat ze de Joodse gemeenschap in de steek hadden gelaten. Daarom stond er tot kort geleden een "Dankbaarheidsmonument" aan de Nieuwe Keizersgracht, waar nu het Namenmonument staat.

Het Dankbaarheidsmonument staat nu iets verderop op het Weesperplein. Er is toelichting aan toegevoegd, omdat men tegenwoordig beseft hoe vreemd het is dat de joodse gemeenschap de Amsterdammers bedankte. Door juridisch gesteggel over de plek van het Namenmonument komt de onthulling voor veel nabestaanden te laat.