'Overheid kan demonstraties 4 mei niet voorkomen', ook al willen meesten dat wel

Als het aan de meerderheid van Nederland ligt, zou de overheid moeten voorkomen dat de dodenherdenking verstoord wordt door demonstraties, zo blijkt uit representatief onderzoek onder het Hart van Nederland-panel. Maar kan dat wel? "Nee", zegt strafrechtadvocaat Willem Jebbink categorisch.

Ongeveer 14 procent van de 2.234 deelnemende panelleden vindt de dodenherdenking een gepast moment voor het maken van een statement tegen de Israëlische oorlog in Gaza tijdens de herdenking, al vindt slechts 4 procent dat dit ook tijdens de twee minuten stilte zou moeten kunnen.

Verreweg de meesten zijn het hier echter niet mee eens. 84 procent noemt het ongepast om dodenherdenking aan te grijpen als moment om te demonstreren over dit onderwerp. 66 procent vindt dat de overheid zelfs moet voorkomen dat er tegen de Israëlische oorlog wordt gedemonstreerd. Het gaat hierbij vooral om de achterban van de SGP (96 procent), JA21 (83 procent) en PVV (81 procent). Stemmers van DENK (6 procent), Volt (41 procent), Partij voor de Dieren (43 procent), GroenLinks-PvdA (50 procent) en Forum voor Democratie (53 procent) zijn het minst voor inperking van het demonstratierecht op dit onderwerp.

'Dictatuur van de meerderheid'

"Als de meerderheid vindt dat de mening van de minderheid niet gehoord mag worden, heb je een dictatuur van de meerderheid", zegt Jebbink, die zich heeft gespecialiseerd op het gebied van demonstratievrijheid. Zo staat hij onder meer Extinction Rebellion, Kick Out Zwarte Piet en pro-Palestina-demonstranten bij in hun recht om hun mening te uiten.

Gemeenten en andere overheden kunnen demonstraties tijdens de herdenkingen dus niet voorkomen, volgens Jebbink. "Het recht om te demonstreren is de basis." Dat betekent niet dat de overheid elke vorm van demonstratie hoeft te tolereren. "Als de vrijheid van meningsuiting op zo'n manier wordt gebruik dat er mogelijk wanorde ontstaat, kan de burgemeester besluiten de demonstratie te beëindigen", stelt Jebbink.

De gemeente Amsterdam kiest er dit jaar voor om mensen die aanwezig willen zijn bij de dodenherdenking op de Dam zich eerst te laten registreren. "Met zo'n aanmeldingseis wordt het recht op demonstratie niet verminderd", aldus de advocaat. "De dodenherdenking op de Dam is een evenement. Als je je daarvoor moet registreren, dat kan allemaal." Volgens Jebbink beperkt dat mogelijke actievoerder niet om zich te registreren en ter plekke alsnog een spontante demonstratie uit te voeren.