Vrijdag de dertiende: wat is de zin en onzin van bijgeloof?

Het is vrijdag de dertiende, de enige van 2022. Voor de één is het een dag waarop het ongeluk op de loer ligt en zwarte katten en ladders ten alle tijden moeten worden vermeden, de ander haalt zijn of haar schouders op. We doen vaak wat lacherig over bijgelovig zijn, maar hoe werkt het precies? En misschien nog wel belangrijker: helpen de bijbehorende rituelen ook echt?

Socioloog Peter Achterberg van de Tilburg University weet welke rol bijgeloof kan spelen in een samenleving. "Je hebt altijd dat mensen in dingen geloven die niet per se waar hoeven te zijn. Is vrijdag de dertiende een ongeluksdag? Helpen jouw gelukssokken je echt als je voetbalt? Als jij het denkt dan is het zo", legt hij uit aan Hart van Nederland.

De officiële benaming voor de angst die mensen hebben voor deze 'ongeluksdag' is ‘Paraskevidekatriafobie’. Het woord komt uit het Grieks en betekent ‘Paraskeví’ is vrijdag, ‘dekatreís’ het getal dertien en ‘fobie’ staat voor angst.

Alles wat je aandacht geeft groeit

Achterberg doet onderzoek naar wat mensen geloven. "Er zit geen werkzame substantie in een placebo. Toch is er een reden waarom ze worden gebruikt", vertelt hij. Het gaat om de kracht van suggestie. "Oh, ik heb mijn pilletje genomen dan zal ik wel beter worden. Die gedachte geeft dan al een helende kracht. Het wordt een self fulfilling prophecy."

"Het zou mooi zijn als we in plaats van een ongeluksdag een geluksdag kunnen introduceren", zegt de socioloog. Het over je schouder gooien van zout voor geluk zou dan bijvoorbeeld een rituele handeling kunnen zijn op deze dag. "Toch denk ik dat bijna iedereen gewoon aanwezig is op zijn werk vandaag. Ik denk niet dat er verschil zit in intelligentie of je wel of niet bijgelovig bent. Bijgeloof is voor iedereen en het hoeft nergens toe te dienen."

Het voordeel van bijgeloof

Er worden op vrijdag de dertiende minder huwelijken gesloten, in het ziekenhuis is vaak geen operatiekamer met het nummer erop en in hotels ontbreekt regelmatig de dertiende verdieping. Ook worden er minder vluchten geboekt en zakendeals gesloten op deze dag.

"In zijn algemeenheid geeft het geloven in iets, bijvoorbeeld een God of een (complot)theorie, een goed gevoel." Mensen gebruiken het als een overlevingsmechanisme en het geeft houvast en controle. "Als er dan vandaag op de 13e iets naars gebeurt kan je het, als je erin gelooft, beter verklaren." zegt Achterberg.

Beeld: Pixabay