LIVEBLOG | Duitsland bestempelt bijna heel Nederland als risicogebied vanwege corona

Het coronavirus is bezig met een comeback. Het aantal besmettingen loopt in rap tempo op, er komen steeds meer patiënten op de ic's te liggen en ziekenhuizen zijn weer begonnen met het verspreiden van patiënten. Volg hier het laatste nieuws over het coronavirus in Nederland van vrijdag 2 oktober. - Aantal nieuwe bevestigde coronabesmettingen op vrijdag: 3.831 - Huidig aantal coronapatiënten in het ziekenhuis: 733 - Huidig aantal coronapatiënten op de intensive care: 160 - Aantal gemelde sterfgevallen tot nu toe: 6.428 - Check hier het aantal coronabesmettingen in jouw gemeente

Update 20:19 - 'Indoorspeeltuinen slachtoffer van onduidelijke coronaregels'

De indoorspeeltuinen lopen tegen grote problemen aan vanwege onduidelijke coronaregels. Dat meldt Ballorig, een keten met 38 indoorspeeltuinlocaties door heel Nederland. Maar ook andere ketens hebben er last van. "De huidige regelgeving, waarbij wij maximaal dertig gasten mogen ontvangen, is de nekslag voor onze bedrijfstak. Hiermee ontzegt de overheid kinderen de mogelijkheid tot gezond en veilig spelen. Dat kan en mag toch niet het geval zijn. Wij vragen de overheid, mede namens onze collega’s, om eenduidige regels te stellen die gelden voor het gehele land. Hiermee wordt onduidelijkheid voorkomen. Regels die uitgaan van maximaal honderd personen in een ruimte waar verder de geldende regels gehandhaafd kunnen worden", aldus Ballorig. Volgens de indoorspeeltuinen is het een groot probleem dat de huidige regels door de verschillende veiligheidsregio’s en gemeenten anders worden geïnterpreteerd. "De beperking van het aantal bezoekers tot maximaal dertig omvat soms wel en soms geen kinderen tot en met 12 jaar. De locaties van Ballorig, net zoals de andere indoorspeeltuinen in Nederland, zijn met een gemiddelde omvang van 2000 vierkante meter zodanig van omvang dat afstand houden geen enkel probleem is."

Update 19:21 - Parken in en bij Leiden afgesloten om mogelijke 3-oktoberfeesten

Twee parken in Leiden en het nabijgelegen Warmond zijn vrijdag en zaterdag gedurende de avond en nacht afgesloten. De politie heeft aanwijzingen gekregen dat grote groepen personen daar mogelijk illegale 3-oktoberfeesten willen houden, meldt de Veiligheidsregio Hollands Midden. Het gaat om park De Bult in Leiden en De Strengen in Warmond. De veiligheidsregio laat weten dat het op basis van informatie van de politie aannemelijk is dat vrijdagavond en -nacht grote groepen personen zich in de parken gaan verzamelen om daar te feesten en dat het daardoor aannemelijk is dat de anderhalve meter afstand niet in acht zal worden genomen of kan worden genomen. De parken zijn met onder meer met afzetlinten en afgezet. Ook staan er borden met de tekst: 'Toegang verboden. Tijdelijk afgesloten in verband met COVID-19 op grond van de noodverordening'. Normaal wordt het Leidens Ontzet, het feest op 3 oktober waarmee wordt gevierd dat Leiden in 1574 is bevrijd van de Spanjaarden, groots gevierd. Dit jaar moet dat coronaproof. Dat betekent dat er geen grote kermis is en geen traditionele hutspot en haring wordt uitgedeeld. Alle evenementen zijn zonder publiek en kunnen digitaal worden gevolgd.

Update 18:32 - Duitsland bestempelt bijna heel Nederland als risicogebied vanwege corona

Duitsland heeft het deel van Nederland dat als risicogebied wat betreft corona geldt fors uitgebreid. Het gaat nu om heel het land behalve de provincies Zeeland en Limburg, staat op de website van het Robert Koch Institut, de Duitse tegenhanger van de RIVM. Afgelopen week waren Zuid- en Noord-Holland en Utrecht al als risicogebied aangewezen. Reizigers moeten zich bij terugkeer op corona laten testen. De autoriteiten hopen met die bepaling vakantiegangers af te schrikken naar risicogebieden te gaan.

Update 18:01 - Advies kabinet: zet mondkapje niet steeds op en af

Het kabinet adviseert gebruikers van een mondkapje om het niet telkens op en af te zetten, maar het vooral continu te dragen op plekken die zowel buiten als overdekt zijn. Dat staat in de verduidelijking van het mondkapjesadvies dat het kabinet vrijdag op de site van Rijksoverheid heeft geplaatst. Het vaak op en af doen van een mondmasker verhoogt het risico op besmettingen, omdat het virus mogelijk van handen naar gezicht of andersom wordt gebracht. In principe geldt het draagadvies alleen voor binnenruimtes, maar bezoekers van attractieparken, dierentuinen, treinstations en andere plekken die deels overdekt zijn, worden dus aangespoord ook buiten het mondkapje op te houden. Datzelfde geldt voor winkelend publiek dat van de ene naar de andere gaat. Lees hier verder.

Update 17:29 - Van Dissel blijft erbij: gewone mondkapjes hebben weinig effect

Het veelvuldige gebruik van mondkapjes in andere landen, de druk van de publieke opinie in eigen land, of zelfs een rechtstreekse oproep van zijn beroemde Amerikaanse evenknie Anthony Fauci: Jaap van Dissel blijft bij zijn standpunt. De directeur Infectieziekten bij het RIVM herhaalt desgevraagd dat mondkapjes volgens hem "een buitengewoon gering effect" hebben op de pogingen om de verspreiding van het coronavirus in te dammen. In een interview met de NOS dat zaterdag volledig online wordt gepubliceerd, noemt hij het recente besluit van het kabinet om mondkapjes in publieke binnenruimten dringend te adviseren daarom vooral een politiek besluit en niet zozeer een dat op medische gronden is gebaseerd. Sinds het begin van de coronacrisis benadrukt Van Dissel weinig heil te zien in het dragen van niet-medische mondkapjes, vooral omdat het een gevoel van schijnveiligheid zou kunnen oproepen en de aandacht van andere regels mogelijk afleidt. Hoewel hij erkent dat er onderzoeken zijn die een positief effect van mondkapjes signaleren, zijn die volgens hem lastig te extrapoleren naar de coronacrisis.

Update 17:14 - Boa's Amersfoort mishandeld na handhaven mondkapjesplicht

Meerdere boa's zijn donderdagmiddag mishandeld door drie jongeren toen zij hen in een bus in Amersfoort aanspraken op de verplichting een mondkapje te dragen. De jongen van 17 jaar en twee meisjes van 16 en 17 jaar zijn aangehouden, maakte de politie vrijdag bekend. https://twitter.com/Politie033/status/1312053737419010050 De jongen werd door boa's in burger aangesproken op de mondkapjesplicht toen hij de bus instapte. Hij droeg het masker even, maar nadat hij hem opnieuw afzette zeiden de boa's dat ze aan het controleren waren en de jongen dus op een bekeuring kon rekenen. Dit leidde tot agressie bij de jongen, waarna ook twee meiden uit de bus zich erin mengden. Dit escaleerde snel tot een ruzie waarbij de handhavers werden geduwd, geschopt en geslagen. Nadat de bus bij station Amersfoort Schothorst tot stilstand kwam en de andere passagiers waren uitgestapt, werden de drie verdachten aangehouden. De bus bracht het trio uiteindelijk naar het politiebureau in Amersfoort.

Update 17:05 - Supermarkten twee keer per dag uur open voor kwetsbare groepen

Supermarkten zijn volgende week twee keer per dag een uur alleen open voor ouderen en mensen uit kwetsbare groepen. Bijna alle supermarkten stellen een "ouderenuurtje" in tussen 07.00 en 08.00 uur 's morgens en kiezen daarnaast een ander uur uit dat bij de lokale situatie past. Het Centraal Bureau Levensmiddelenhandel CBL is niet blij met de plicht die het kabinet de winkels eerder deze week oplegde en noemt het een "overhaast en ondoordacht besluit." Volgens het CBL werkten honderden supermarkten sinds het begin van de coronacrisis al met speciale openingstijden voor kwetsbare klanten. Ook is er op veel plekken extra service met bijvoorbeeld een lokale bezorgdienst, aldus het CBL. Maar er zijn ook supermarkten die er weer mee zijn gestopt, omdat er in hun buurt geen behoefte aan bleek te zijn. "Het kabinet heeft dit maatwerk genegeerd", aldus de brancheorganisatie.

Update 16:47 - Kristallnachtherdenking Groningen afgelast om corona

De herdenking van de Kristallnacht op zondag 8 november in Groningen gaat niet door. Het Comité Kristallnachtherdenking Groningen heeft dit besloten naar aanleiding van de verscherpte coronamaatregelen van de overheid. De herdenking zou bestaan uit onder meer een stille tocht en een toespraak door voorzitter Gerdi Verbeet van het Nationaal Comité 4 en 5 Mei. De stille tocht zou gaan van het Martinikerkhof naar de synagoge aan de Folkingestraat in de voormalige Joodse buurt van Groningen. Daar zou Verbeet haar toespraak houden. Volgens het Comité Kristallnachtherdenking Groningen is het door de strengere maatregelen niet meer mogelijk een redelijk aantal bezoekers bij de bijeenkomst in de synagoge toe te laten. Een eventuele onlineversie vindt het comité niet passen bij de aard van de bijeenkomst. Ook is de stille tocht door de Groningse binnenstad moeilijk uitvoerbaar.

Update 16:18 - Amsterdam vraagt gebedshuizen groepsgrootte te beperken

Gebedshuizen in Amsterdam krijgen het dringende advies om de groepsgrootte weer te beperken tot maximaal 30 personen per ruimte en bezoekers mondkapjes te laten dragen. Die oproep doet voorzitter van de Veiligheidsregio Amsterdam-Amstelland Femke Halsema vrijdag. Afgelopen maandag stelde het kabinet nieuwe regels in om het coronavirus tegen te gaan. Onder andere samenkomsten in gebouwen werden beperkt tot maximaal 30 personen, als daar genoeg ruimte is om 1,5 meter uit elkaar te zitten. Voor gebedshuizen, zoals kerken, moskeeën, synagogen en tempels wordt een uitzondering gemaakt en daar mogen maximaal 100 personen samenkomen. De Amsterdamse veiligheidsregio vraagt nu om toch het maximum van 30 personen aan te houden. "Ik besef me dat dit opnieuw pijnlijke en ingewikkelde beslissingen met zich meebrengt, maar op die manier beschermt u uw eigen bezoekers en helpt u de verdere verspreiding te beperken", zo schrijft Halsema. Sinds augustus heeft Amsterdam de meeste besmettingen in Nederland, met meer dan 13.000 coronagevallen. Vooral in stadsdelen Zuidoost en Nieuw-West zijn veel besmettingen.

Update 15:42 - Erasmus MC houdt ex-coronapatiënten twee jaar in de gaten

Coronapatiënten uit Rotterdam en omgeving die in een ziekenhuis hebben gelegen, worden twee jaar nauw in de gaten gehouden door het Erasmus MC. Het ziekenhuis wil weten hoe het lichamelijk, geestelijk en cognitief met ze gaat. Het moet helpen om de zorg voor toekomstige patiënten te verbeteren. De onderzoekers willen onder meer weten hoe de spieren, longen en bloedvaten van de patiënten zich herstellen en hoe de mensen slapen. Coronapatiënten kunnen langer te maken krijgen met problemen dan andere patiënten, en die klachten kunnen ook ernstiger zijn, is de vrees van de onderzoekers. Ongeveer honderd ex-patiënten doen al mee aan het onderzoek en het Erasmus MC hoopt dat uit te breiden naar 300 tot 500.

Update 14:44 - Meer coronapatiënten in ziekenhuizen, 'zoals verwacht'

Ziekenhuizen behandelen momenteel 733 coronapatiënten. Dat is het hoogste aantal sinds 30 mei. Vergeleken met donderdag liggen 42 patiënten meer in een ziekenhuis. Die stijging past bij de verwachting en ook de komende dagen zal het aantal opnames stijgen, zegt Ernst Kuipers, voorzitter van het Landelijk Netwerk Acute Zorg. Op de verpleegafdelingen liggen 573 coronapatiënten, 34 meer dan op donderdag. Het aantal patiënten op de intensive cares steeg van 152 naar 160. In totaal steeg het aantal opgenomen patiënten dus met 42. Op de intensive cares liggen ook 594 mensen met andere aandoeningen. Dat zijn er 17 minder dan op donderdag. Om de druk op de ziekenhuizen te verminderen worden patiënten sinds een tijdje verplaatst naar ziekenhuizen in andere delen van het land. In de afgelopen 24 uur zijn veertien patiënten overgebracht naar andere verpleegafdelingen. Sinds vorige week is al meer dan zeventig keer iemand overgebracht.

Update 14:31 - Meer dan 3800 nieuwe coronabesmettingen

Tussen donderdagochtend en vrijdagochtend zijn 3831 nieuwe coronagevallen gemeld. Dat is weer een dagrecord. Tussen woensdag en donderdag had het Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu 3263 meldingen van positieve tests gekregen, de dag ervoor 3301. In de afgelopen zeven dagen zijn meer dan 22.000 nieuwe besmettingen gemeld. Het aantal sterfgevallen steeg met negen. Dat wil niet zeggen dat al deze mensen in de afgelopen 24 uur zijn overleden. Zulke informatie wordt soms met wat vertraging doorgegeven. Tussen woensdagochtend en donderdagochtend waren dertien sterfgevallen gemeld, net als de twee dagen daarvoor. Amsterdam telde 352 nieuwe coronagevallen, Rotterdam 301 en Den Haag 214. In de provincie Utrecht werden 335 positieve tests geregistreerd, in de regio Hollands Midden 233 en in Midden- en West-Brabant kwamen er 210 nieuwe gevallen bij. Sinds het begin van de uitbraak zijn bijna 128.000 Nederlanders positief getest, bijna 13.000 in een ziekenhuis opgenomen en bijna 6500 aan het virus overleden.

Update 13:25 - Rutte wenst met corona besmette Trump beterschap namens kabinet

Premier Mark Rutte heeft de Amerikaanse president Donald Trump en zijn vrouw Melania "een snel en volledig herstel van het coronavirus" toegewenst. Dat deed hij mede namens zijn kabinet. Ook minister Stef Blok van Buitenlandse Zaken wenst Trump "natuurlijk beterschap". Trump (74) en zijn vrouw zijn in thuisisolatie na een positieve test, meldde de president vrijdagochtend vroeg (Nederlandse tijd). Lees hier verder

Update 13:19 - De Jonge: mondkapjesplicht kan altijd nog, als het nodig blijkt

Zorgminister Hugo de Jonge denkt dat het "een kwestie van even wennen " is voordat Nederland massaal het advies opvolgt om in openbare gelegenheden binnen een mondkapje te dragen. "Als het nodig blijkt op enig moment, dan kan het altijd nog een verplichtender vormgeving krijgen, maar laten we het eerst eens op deze manier doen." Het kabinet verzette zich lang tegen het gebruik van mondkapjes in de strijd tegen het coronavirus. De maatregel zou schijnveiligheid bieden en de naleving van belangrijkere regels, met name de 1,5 meter afstand, in de weg kunnen staan. Tijdens een coronadebat deze week week kwam premier Mark Rutte, op aandringen van vrijwel de gehele Tweede Kamer, toch met een dringend advies om in de openbare binnenruimte mondkapjes te dragen. Justitieminister Ferd Grapperhaus ziet voorlopig nog niets in een draagplicht. "Laten we nou eerst met elkaar gewoon dit dringende advies doen", zegt hij. "Je hoeft niet altijd iets in de wet verplicht te stellen, met straf en dergelijken." Bovendien houden volgens de bewindsman veel mensen zich aan dat advies. Aan het verplicht stellen van mondkapjes zitten bovendien behoorlijk wat haken en ogen. "Om een verplichting op te leggen, zouden we echt de wet moeten aanpassen", aldus Grapperhaus. "Dan krijg je wel een discussie over grondrechten en dergelijken die toch echt wat moeilijker ligt."

Update 12:38 - Nog geen dringend mondkapjesadvies voor hoger onderwijs

De Vereniging van Universiteiten (VSNU) en de Vereniging Hogescholen geven nog geen dringend advies af over het dragen van mondkapjes in het hoger onderwijs. Tot nu toe raden de Rijksuniversiteit Groningen en de Erasmus Universiteit in Rotterdam het dragen van een kapje binnen de gebouwen wel aan. De Hogeschool Rotterdam wil een mondkapjesplicht instellen en de Hogeschool van Amsterdam raadt mondkapjes dringend aan. Binnen het hoger onderwijs gold al dat er 1,5 meter afstand moet worden gehouden. Volgens de VSNU is het universitaire onderwijs al een hele tijd heel netjes ingericht op afstand houden. Ook alle andere coronamaatregelen worden heel strikt nageleefd, terwijl er maar weinig fysiek onderwijs is. "Maar dertig procent van het academische vastgoed is in gebruik", aldus een woordvoerder van de vereniging. Universiteiten hebben wel andere oplossingen gezocht. Zo geeft de Radboud Universiteit in Nijmegen college in een concertgebouw. De Universiteit Twente maakt gebruik van stadion de Grolsch Veste en in Tilburg zijn tenten gebouwd. De Vereniging Hogescholen wacht af of de nadere toelichting op het mondkapjesbeleid van minister-president Mark Rutte vrijdagavond mogelijk tot andere inzichten leidt. De VSNU wacht tot het Outbreak Management Team (OMT) maandag advies heeft uitgebracht.

Update 11:55 - Apart mondkapjesprotocol voor leerlingen speciaal onderwijs

De PO-Raad komt maandag met een apart protocol over het dragen van mondkapjes in het voortgezet speciaal onderwijs. Dat is nodig, omdat leerlingen op die scholen soms beperkingen hebben die het dragen van een mondkapje heel lastig maken, zegt Sandra Beuving namens de raad. Het voortgezet speciaal onderwijs volgt in principe het advies van de VO-Raad, die het dragen van mondkapjes op scholen tijdens verplaatsingen en in de pauzes dringend aanraadt. Maar volgens Beuving is het voor dove en slechthorende leerlingen essentieel dat zij gezichtsuitdrukkingen en de mond goed kunnen zien. Slechtziende leerlingen kunnen eveneens erg gehinderd worden door mondkapjes. Ook zijn er scholen waar leerlingen zodanige gedragsproblemen hebben, dat het dragen van een mondkapje vrijwel onmogelijk is. "We maken de afweging tussen veiligheid, kwaliteit van onderwijs en gezondheid. We vinden het dragen van mondkapjes heel belangrijk. Scholen kunnen echter in overleg met de medezeggenschapsraad zelf afwegen of het in hun geval haalbare kaart is. Er zijn bijvoorbeeld scholen die overwegen om plastic gelaatsmaskers in te voeren", aldus Beuving.

Update 11:19 - Minister: meer fysiek onderwijs voor studenten nu ingewikkeld

Onderwijsminister Ingrid van Engelshoven begrijpt heel goed dat studenten in het hoger onderwijs graag meer fysiek onderwijs willen. Er wordt volgens haar in overleg met instellingen en gemeenten "met man en macht" gezocht naar plekken waar dat kan. "Maar dat is wel even heel ingewikkeld." Van Engelshoven riep eerder al op om "creatief" te zijn in de zoektocht naar alternatieve locaties. "Onder de omstandigheden doet iedereen wat hij kan", zegt zij. Maar de beperkingen maken het volgens haar lastig om die extra ruimte te vinden. "De anderhalve meter in het hoger onderwijs die staat, die is echt noodzakelijk nu." De minister is niet van plan ook in het hoger onderwijs het gebruik van mondkapjes te adviseren, zoals dat in het voortgezet onderwijs buiten de lestijden wel gebeurt. "In het MBO en het hoger onderwijs geldt de anderhalve meter, en die kan daar ook goed gehandhaafd worden. Ik zie dus geen reden om daar mondkapjes in te stellen."

Lees ook: In welke instellingen geldt nu al een mondkapjesplicht of -advies?

Amsterdamse studenten demonstreren vrijdagmiddag op het Museumplein in de hoofdstad voor meer fysiek onderwijs. Studenten buiten Amsterdam kunnen online hun steun betuigen.

Update 11:12 - Inspectie: toezicht op coronatests moet aangescherpt

Het toezicht op de veiligheid van coronatests moet worden opgevoerd. Dat concludeert de Inspectie Gezondheidszorg en Jeugd. Volgens de toezichthouder valt de keten van testafnemers en laboratoria onder "verschillende vormen van toezicht". Laboratoria vinden dat er gaten vallen en dat het niet altijd duidelijk is hoe het toezicht is geregeld, aldus de inspectie. Die wil voor het einde van het jaar het toezicht verbeteren. Nederland kampt sinds een tijdje met een tekort aan testcapaciteit. Het is niet mogelijk om tests af te nemen bij iedereen die zich wil laten testen. Volgens de inspectie kan "een sterkere regie" de tekorten verkleinen, zodat er meer ruimte is om mensen te testen. Nieuwe manieren om te testen kunnen daarbij hepen, maar die moeten wel zorgvuldig worden toegelaten.

Update 08:49 - Defensie wil personeel van KLM en IHC overnemen

Defensie is in overleg met onder meer KLM en Royal IHC om overtollig personeel over te nemen. De krijgsmacht kampt al jaren met een groot personeelstekort. Er staan meer dan 9000 vacatures open. Een woordvoerder van het departement bevestigt berichtgeving van De Telegraaf hierover. Defensie heeft onder andere een groot gebrek aan technisch personeel. Er wordt met meer ondernemingen en brancheverenigingen gesproken. Defensie voert al langer gesprekken met het bedrijfsleven over vormen van samenwerking. "Door Covid is het allemaal in een versnelling geraakt", aldus de woordvoerder. Hoeveel mensen het ministerie hoopt over te nemen van KLM en IHC, kan de woordvoerder niet zeggen. Lees ook: KLM ontsnapt aan faillissement: akkoord met piloten over reorganisatieplan

Update 07:38 - 'Coronatestkit-producent ontweek voor miljoenen aan belasting'

Coronatestkit-producent Qiagen heeft sinds 2010 miljoenen euro’s aan belasting ontweken dankzij constructies in Ierland, Luxemburg en Malta. Ondertussen ontving de biotechgigant, met op papier het hoofdkantoor in Venlo, op grote schaal publieke financiering. Dat meldt Stichting Onderzoek Multinationale Ondernemingen (SOMO) na onderzoek. SOMO onderzocht de jaarrekeningen van het bedrijf, waaruit zou blijken hoe de onderneming belasting ontwijkt over winsten. "Het bedrijf heeft een netwerk van brievenbusmaatschappijen opgezet in Europese belastingparadijzen Ierland, Luxemburg en Malta om zo via interne leningen belasting te kunnen ontwijken." De onderzoekers schatten dat Qiagen 93 miljoen euro aan belasting heeft ontweken sinds 2010 en een fiscale aftrekpost van 49 miljoen euro heeft opgebouwd. SOMO geeft aan dat dit een conservatieve schatting is, omdat niet alle potentiële ontwijkingsstructuren zijn onderzocht.

Update 03:30 - Kabinet komt met meer duidelijkheid over mondkapjesadvies

Het kabinet maakt vrijdagmiddag op de site van de Rijksoverheid de exacte details bekend van het "dringende advies" voor mondkapjes in publieke binnenruimtes. Daarmee wil het mogelijke onduidelijkheid over het advies wegnemen. De verwachting is dat deze details voor 18.00 uur, dus mogelijk na de wekelijkse persconferentie met de premier, worden gedeeld. Vicepremier Kajsa Ollongren geeft die persconferentie deze vrijdag, omdat Rutte in Brussel is voor een extra EU-top. Ook leidt zij deze week de ministerraad. Het is voor het eerst dat ze Rutte vervangt sinds ze is teruggekeerd van ziekteverlof dit voorjaar. Daarvoor deed ze het twee keer eerder, in 2018. Afgelopen woensdag kondigde premier Mark Rutte aan dat het advies per direct voor heel het land geldt, voor alle plekken "waar je de hemel niet ziet". De premier noemde onder meer winkels, musea, vliegvelden, parkeergarages en benzinestations. Lees ook: Coronamedicijn van bloedbank Sanquin ligt klaar, tests beginnen binnenkort Hij erkende wel dat dit advies veel vragen kan oproepen. Zo geldt er op stations een advies om mondkapjes te dragen, terwijl ze verplicht zijn in de trein. Ook wordt aangeraden ze te dragen bij bezoek aan cafés, theaters of restaurants, maar zijn ze niet meer nodig zodra iemand gaat zitten. Stoelen of krukken kunnen immers op 1,5 meter van elkaar geplaatst worden.