Salaris inleveren of verplicht vakantie opnemen? Dit is wat bedrijven wel en niet mogen

Het zijn lastige tijden voor de economie. Veel bedrijven zoals horeca en contactberoepen sluiten vanwege de coronamaatregelen noodgedwongen de deuren of hebben minder inkomsten. Het gevolg is dat veel werkgevers aan hun werknemers vragen om bepaalde offers te doen. Maar wat mag allemaal wel en niet volgens het arbeidsrecht? Senior jurist arbeidsrecht Pascal Besselink geeft antwoord op de meest gestelde vragen.

Mag het salaris worden gekort?

"Het is niet mogelijk om eenzijdig loon te wijzigen, zonder een akkoord van de werknemer. Daarvoor ligt de lat ontzettend hoog, kijk naar de V&D in 2015. Toen wilde het bedrijf het loon van zijn werknemers met 6% verlagen, maar dat vond de rechter te ver gaan. Deze zaak is een redelijke graadmeter voor deze crisis. Het was een groot bedrijf met veel werknemers, en het was al erg in de problemen. En ook hier was het niet toegestaan."

Mogen reiskostenvergoedingen worden stopgezet?

"Ja, dat mag als de werknemer volledig thuis werkt. Als een werknemer één of meerdere dagen in de week wel op kantoor werkt, dan moeten de in het contract afgesproken reiskosten worden betaald in verhouding tot het aantal dagen dat op kantoor wordt gewerkt. De werkgever mag er ook altijd voor kiezen om de reiskosten door te betalen, dit is ook fiscaal gewoon mogelijk."

Mogen werknemers worden verplicht vakantiedagen op te nemen?

"Nee, dit mag niet. Het initiatief ligt altijd bij de werknemer. Vakantiedagen korten mag ook niet. Maar zeker in de huidige situatie is het goed om hierover in overleg te gaan. Onderling kunnen er mogelijk afspraken gemaakt worden."

Kan het uitbetalen van het vakantiegeld worden uitgesteld?

"Nee, de vakantietoeslag moet gewoon worden uitbetaald voor 1 juni, behalve als er in overleg met de werknemer anders wordt bepaald." Lees ook: Personeel levert salaris in om ontslag van collega te voorkomen

Alleen met instemming werknemer

Het uitgangspunt van het arbeidsrecht is dat met alleen met instemming van de werknemer offers gebracht mogen worden. Minister Koolmees van Sociale Zaken en Werkgelegenheid zegt vrijdag tegen Hart van Nederland dat werkgevers niet zomaar offers kunnen opleggen aan hun werknemers. "Dat kan natuurlijk niet, dat moet altijd in overleg plaatsvinden. Je kan niet eenzijdig de arbeidsvoorwaarden aanpassen. Dat moet altijd in overleg met de vakbond of de ondernemingsraad." Arbeidsrechtsdeskundigen gaan zelfs verder en zeggen dat volgens de wet elke individuele medewerker moet worden benaderd. "Er kunnen dus ook geen afspraken met de ondernemingsraad of vakbond gemaakt worden", zegt Besselink. "De arbeidsrechtelijke bescherming gaat best ver", stelt de jurist. Lees ook: Nederlanders willen geen salaris of vakantiegeld inleveren in coronatijd Werknemers zijn geen ondernemers, dus lopen werknemers ook geen ondernemersrisico, betoogt hoogleraar arbeidsrecht Evert Verhulp van de Universiteit van Amsterdam. "Het arbeidsrecht wordt niet zomaar veranderd door andere omstandigheden."

Uitzonderlijke crisis

Toch geeft de wet mogelijk wel de ruimte aan werkgevers om werknemers te dwingen bepaalde maatregelen te accepteren, vindt arbeidsrechtsadvocaat Maarten van Gelderen. "Dit is zo'n uitzonderlijke crisis. Het lijkt nu dat een werkgever alles moet doen, terwijl bijvoorbeeld de horeca in grote problemen is." Wat hem betreft zou de discussie gevoerd moeten worden of een klein deel van de lasten ook bij de werknemer gelegd moet worden. "Ik zou zeggen, probeer het eerst in overleg, maar je zou het ook kunnen opleggen." Besselink is het eens dat er een discussie moet komen over het eenzijdig opleggen van maatregelen. "Als je niets zou mogen doorvoeren waardoor de werknemer in de portemonnee wordt geraakt, is het gevolg ontslag of faillissement. Dan heb je helemaal geen baan meer."