Vertrouwen in politiek is terug nu politieke aardverschuiving dreigt

Het einde van het lange tijdperk-Rutte betekent een opleving van het vertrouwen in de politiek en democratie. Dat blijkt uit representatief onderzoek onder 2.415 respondenten van het Hart van Nederland-panel.

Na bijna 13 jaar Rutte aan de macht lijkt het tijd voor iets nieuws te gaan worden. De val van zijn kabinet en de aankondiging dat hij bij aantreden van een nieuw kabinet de politiek zal verlaten werd al met blijdschap bij de meeste Nederlanders onthaald. Nu een politieke aardverschuiving zich aandient en nieuwe mensen de kans gaan krijgen betekent het echter ook een herstel van vertrouwen: "Dat je weer hoop kan hebben op deze mensen die nog niet tegengevallen zijn", aldus politicologe Julia Wouters.

Dalend vertrouwen

De kabinetten van Rutte kenden twee hoogtepunten van breed gedragen steun: vlak na de vliegramp met de MH17 en aan het begin van de coronacrisis steeg de waardering voor zijn premierschap tot absolute hoogtepunten. Daarna is het echter sterk bergafwaarts gegaan met de steun voor de minister-president, mede omdat hij zo lang zat en al vele krassen op zijn blazoen had opgelopen. "Je had toch het gevoel zolang diezelfde premier er zat, dan maakte het niet uit op wie je stemde, het bleef hetzelfde", aldus Wouters.

Dat leidde ook tot een vermindering van het vertrouwen in de politiek en de democratie als geheel. Vorige maand nog gaf slechts 46 procent aan nog vertrouwen te hebben in het functioneren van de democratie. Alleen de achterban van de vier coalitiepartijen hadden in meerderheid vertrouwen.

Inmiddels is dat vertrouwen gestegen naar 57 procent, waarbij vooral een stijging te zien valt bij de mensen die nu zouden stemmen op SP, BBB en PVV. Gevraagd naar of mensen zelf het gevoel hebben dat hun vertrouwen is toegenomen, zegt 27 procent dat dat in min of meerdere mate het geval is. De achterban van BBB (54 procent), SGP (38 procent), JA21 (33 procent) en SP (33 procent) geven dit het vaakst aan.

Keerzijde van de medaille is dat de achterban van sommige partijen nu minder vertrouwen zeggen te hebben in de politiek. Het gaat hierbij vooral om stemmers van VVD (47 procent), Volt (38 procent) en Partij voor de Dieren (36 procent). Minste vertrouwen in de democratie heeft de FVD-achterban. Slechts 4 procent van hen geeft aan nog enigszins vertrouwen in de democratie te hebben, al zegt een kwart wel dat het wantrouwen is iets afgenomen.

Waarschuwing voor hoogmoed

Het zijn nog zeker vier lange, onzekere maanden tot de verkiezingen, maar duidelijk is wel dat de hoop op een frisse wind met een ander geluid bij een deel van de mensen is toegenomen. BBB-leider Van der Plas lijkt momenteel in peilingen hoge ogen te gooien, maar politicologe Wouters waarschuwt voor hoogmoed. "De grote kracht van Van der Plas is dat we onze verlangens en hoop voor het land op haar kunnen plakken. Ze heeft nog niks gedaan, ze kon nog niet tegenvallen. Maar nu komen partijen binnenkort ook met nieuwe mensen, waardoor je zal zien dat de peilingen nog sterk gaan veranderen", luidt haar verwachting.

Ook zal een nieuw team niet meteen aan ieders verwachtingen kunnen voldoen, zegt Wouters. "Uiteindelijk gaan die mensen ons ook teleurstellen, want de werkelijkheid is weerbarstig."