Eerste formatiepoging geklapt: hoe nu verder?

Nu NSC uit de formatiegesprekken met PVV, VVD en BBB is gestapt, lijkt de droom van een rechts meerderheidskabinet met deze partijen in duigen te zijn gevallen. Maar NSC-voorman Pieter Omtzigt houdt de deur toch op een kier. Wat betekent dit precies voor de formatie en welke opties blijven er nu nog over?

Omtzigt maakte het dinsdagavond bij de RTL-talkshow Humberto heel duidelijk: de formatie is niet geklapt. Hij is op dit moment wel uitgepraat met informateur Ronald Plasterk en de andere partijen, maar "staat nog steeds open om onderhandelingen te voeren." Hij zegt nu eerst het verslag van Plasterk af te willen wachten.

Verslaggever Sam Hagens stond klaar om Omtzigt na Humberto vragen te stellen, maar daar was de politicus niet van gediend:

0:34

ZIEN: Omtzigt ontwijkt vragen over laten klappen formatie

Dat verslag komt waarschijnlijk eind deze week of volgende week maandag. Plasterk informeert daarin de Tweede Kamer over hoe de gesprekken de afgelopen twee maanden zijn gegaan en geeft ook advies over hoe de formatie nu verder opgepakt moet worden. Daarna, op 16 februari, debatteert de Kamer over dit verslag en besluit het welke volgende stap er genomen moet worden.

Woensdagavond zit Plasterk daarnaast nog één keer met de fractievoorzitters, maar het is nog niet zeker of Omtzigt daarbij aan zal sluiten. Meerdere media meldden van niet, maar er is wel behoefte aan uitleg van Omtzigts kant.

In deze video legt Hart van Nederland uit wat er staat te gebeuren nu deze ronde van de formatie is mislukt:

0:50

Hart van Nederland legt uit: wat als de formatie mislukt?

Naar rechts

Hoewel er wel een kans bestaat dat de NSC toch weer bij de PVV, VVD en BBB aanschuift na het debat in de Tweede Kamer volgende week, is die wel klein. "Omtzigt noemt het zelf duidelijk liever niet 'klappen', maar puntje bij paaltje wordt er nu verder gekeken naar andere opties", aldus politiek verslaggever van Hart van Nederland Hannah Warnar. "Maar zeg nooit, nooit."

"Omtzigt ziet nieuwe verkiezingen namelijk absoluut niet zitten." Het kan ook dat hij toch met de partijen om tafel gaat om een rechts alternatief te bespreken: een minderheidskabinet. Voor de verkiezingen zei hij al dat hij bereid is om een kabinet op hoofdlijnen te steunen, maar dan vanuit de Kamer en dus zonder zelf te regeren.

Het is alleen de vraag of die partijen zonder NSC een kabinet willen vormen. Regeren wordt een stuk moeizamer als de meerderheid in de Kamer zit, in plaats van in de regering. De coalitie moet dan bij het invoeren van wetten of maatregelen rekeninghouden met de Tweede Kamer. "Je moet dan altijd op zoek naar meerderheden."

Naar links of extraparlementair

Als definitief wordt besloten dat deze formatie over rechts geen kans van slagen heeft, wordt er waarschijnlijk opnieuw een verkenner aangesteld die een advies uitbrengt over welke partijen met elkaar het beste kunnen proberen om samen een coalitie te vormen. Dan kan het zijn dat bij ronde twee GroenLinks-PvdA (GL-PvdA) de leiding mag nemen.

VVD, NSC, D66 en GL-PvdA hebben samen 78 zetels en qua partijprogramma's lijken de partijen eigenlijk net zoveel op elkaar als de partijen die nu formeerden. Ze passen misschien zelfs beter bij elkaar, ware het niet dat ze wel erg ver uit elkaar liggen wat betreft immigratie. En laat dat nou net het onderwerp zijn waarop het vorige kabinet gevallen is.

De kans is dus klein dat er met Timmermans wel een meerderheidskabinet uitkomt, aldus Warnar. De PVV heeft hij zelf sowieso al uitgesloten en de VVD heeft eerder gezegd niet met GL-PvdA te willen. Toch zou het kunnen dat een nieuwe verkenner adviseert om het over deze weg te proberen voor we weer teruggaan naar bijvoorbeeld een rechts minderheidskabinet.

Ten slotte zou het ook kunnen dat PVV, VVD en BBB toch een extraparlementair of een zakenkabinet willen overwegen, zoals Omtzigt het het liefst zou zien. Dan bestaat onze regering uit een mix van deskundigen buiten de politiek en politici. Maar die kans is klein, zegt Warnar. "Weinig partijen zullen het aandurven, maar het blijft speculeren."

"Misschien dat een paar partijen zo graag in een kabinet willen, dat ze de optie wel willen onderzoeken."