Oproep studenten om anti-spieksoftware te vermijden: 'Impact privacy buiten proportie'

Software waarmee studenten tijdens het maken van tentamens thuis gecontroleerd kunnen worden, gaan alle proporties te buiten. Dat stellen it-beveiligingsexperts en gebruikers. Zorgen over privacy en veiligheid worden steeds groter, maar veel instellingen in het hoger onderwijs houden voorlopig vast aan het gebruik van de zogenoemde 'proctor software'. Dit omdat dit soms de enige of beste mogelijkheid is om tentamens af te nemen tijdens de coronacrisis. Volg in ons liveblog het laatste nieuws over het coronavirus Studentenorganisaties en politieke jongerenorganisaties hebben dinsdag een brandbrief gestuurd aan de besturen van de mbo's, hbo's en wo's met de oproep om dit soort anti-spieksoftware zoveel mogelijk te vermijden en te zoeken naar alternatieven. "Proctoring moet echt het laatste redmiddel zijn," vertelt Kees Gillesse van het Interstedelijk Studenten Overleg (ISO). "Door de coronacrisis wordt nu veel op afstand lesgegeven en getentamineerd. Maar daarover leven veel zorgen bij studenten, vooral over de privacy."

'Alles wordt bekeken'

Een van die studenten is Dominique Giese, tweedejaars European Studies aan de NHL Stenden Hogeschool in Leeuwarden. Ze heeft al meerdere tentamens vanuit huis moeten doen. "Je moet dan een extensie in je browser installeren. Op het moment van het tentamen meld je je aan en kom je eerst in een soort wachtruimte. En zodra het tentamen begint, gaat je webcam aan en wordt alles bekeken, ook jij." Vervolgens moeten studenten met hun laptop een rondje maken door hun kamer, om te laten zien dat er niemand anders in de ruimte zit en dat er geen spiekbriefjes liggen. De software is geavanceerd en kan meten of studenten specifieke oogbewegingen maken die erop zouden kunnen duiden dat ze spieken tijdens een tentamen. Ook kan er meegekeken worden wat er op de schermen van de studenten gebeurt en worden alle geluiden die opgevangen worden geregistreerd, zodat een docent later kan terugkijken of -luisteren of iemand niet toch aanwijzingen krijgt. Om die reden worden de beelden opgenomen en voor een bepaalde tijd opgeslagen op een server.

Datalekken

IT-experts gruwelen van het gebruik van de software. "Als dit in mijn studententijd zou zijn gebeurd, had ik hier moord en brand geschreeuwd," waarschuwt IT-security-expert Sijmen Ruwhof. "Je wordt eigenlijk naakt gestript en je moet er maar op vertrouwen dat de maker van de software de veiligheid op orde heeft. En dat je docent geen filmpjes maakt." Hij schrikt ervan wat een student allemaal moet toelaten om zijn studie te kunnen afmaken. "Je hele huis wordt bekeken door docenten en er moet software worden geïnstalleerd dat de camera overneemt en browsergedrag ziet. En als je dit niet accepteert, kun je uitgesloten worden van toetsen. Het hoger onderwijs misbruikt hier zijn machtspositie." Lees ook: Experts waaronder Ruwhof lieten ook geen spaan heel van het plan voor de corona-app Met de software ontstaan grote beveiligingsrisico's. Ruwhof vreest datalekken. "Dat zag je ook bij applicaties als Zoom. Toen iedereen dat vanwege de coronacrisis ging gebruiken, kwam het ene na het andere beveiligingslek naar boven." Ruwhof vind dan ook dat deze proctor software helemaal niet gebruikt moet worden. "Scholen en universiteiten moeten fysieke omgevingen beschikbaar stellen om tentamens te kunnen doen. Er staat zoveel leeg, je kunt met extra ruimte in acht nemen alsnog tentamenzalen inrichten."

'Soms geen alternatieven'

Het hoger onderwijs houdt in veel gevallen vast aan het gebruik van de software. SURF, de ICT-coöperatie voor onderwijs en onderzoek stelt dat er soms geen alternatieven zijn. "Er zijn geen tentamenzalen beschikbaar", licht Annette Peet toe. De IT-expert is normaal gesproken druk met innovaties in het onderwijs en ondersteunt sinds het uitbreken van de coronacrisis instellingen bij het vinden van manieren om het onderwijs zo goed mogelijk door te laten gaan. "Dus dan is proctor software in sommige gevallen het beste alternatief. Het is ook niet fijn om veel studievertraging op te lopen." Deze mening wordt gedeeld door de Vereniging Hogescholen. "We proberen zo veel mogelijk studievertraging te voorkomen", vertelt woordvoerder Eva Kloosterman. "Dus we kijken naar alternatieven. Bijvoorbeeld dat iemand via webcam een presentatie geeft om te laten zien dat hij of zij de kennis heeft." Lees ook: Door de coronacrisis hoeven middelbare scholieren geen centraal examen meer te doen, lees hier de gevolgen De organisaties benadrukken de privacyzorgen van de jongeren te begrijpen. Daarom vindt Peet het belangrijk dat onderwijsinstellingen goed contact houden met de studenten. "Je moet goed communiceren met de studenten, zodat ze weten waaraan ze beginnen." Kloosterman voegt toe: "We gebruiken proctor software op heel kleine schaal, wanneer er geen alternatieven zijn. Door de coronacrisis kijken wij dus wel naar deze software, maar dan moet het AVG-proof zijn."

Petitie

Om het hoger onderwijs te dwingen met alternatieven te komen, zijn verschillende studenten al in actie gekomen. Naomi de Leng, student aan de Tilburg University, startte een petitie om haar Universiteit te dwingen te stoppen met het gebruik van de software. Inmiddels hebben ruim 4400 mensen hun handtekening gezet, met een eerste succes: de rechtenfaculteit besloot om de anti-spieksoftware niet meer te gebruiken. "Dat is supergoed, maar het is nog niet zeker of andere faculteiten dit ook oppakken," vertelt Naomi. "Ik heb de petitie vorige week officieel aan de universiteit voorgelegd, maar ik heb nog geen reactie gekregen." Lees ook: Waarom Naomi de Leng de petitie tegen webcamexamens opzette In reactie aan Hart van Nederland laat een woordvoerder van de Tilburg University weten de privacy van de studenten zeer belangrijk te vinden. "We zijn al voorzichtig met het gebruik van dit soort software." In een artikel op Univers, een onafhankelijke nieuwsorganisatie van de Tilburg University, reageert rector Klaas Sijtsma dat het ook wettelijk verplicht is om zeker te zijn wie tentamens heeft gemaakt. "Dat [iemand] niet stiekem op internet zit of op Google of mailt met een medestudent. Dat is nodig om vast te stellen dat die student ook daadwerkelijk de kennis en vaardigheden heeft voor een diploma. Daar moet de samenleving van op aankunnen."

Oproep tot vinden alternatieven

Woensdag staan de coronamaatregelen in het onderwijs opnieuw op de politieke agenda van de Tweede Kamer. Het Ministerie van Onderwijs wil nog niet op het debat vooruitlopen, maar duidelijk is dat de kwestie leeft onder studenten en de politiek. Een verbod op het gebruik van de software is niet aan de orde voor de studenten- en politieke jongerenorganisaties die dinsdag een brief aan de schoolbesturen zonden. Maar ze willen het gebruik wel zoveel mogelijk indammen. "We roepen instellingen op om samen met de studenten creatief te zijn en op zoek te gaan naar goede alternatieven," valt in de brief te lezen. "Zo kunnen we het gebruik van online proctoring zo veel mogelijk vermijden. Ook al voldoet het strikt gezien aan de AVG wanneer onder andere de informatievoorziening en dataopslag op orde zijn, nog steeds is de impact op privacy buiten proportie als er alternatieven bestaan."