Rutte IV was van begin af aan al politiek wankel

Kabinet-Rutte IV kwam in 10 januari 2022 bij elkaar. Het was het einde van de langste en rommeligste formatie ooit, met een enorme vertrouwenscrisis. Ondanks dat de vier partijen uit Rutte III onverwacht met elkaar doorgingen en daarbij een nieuwe bestuurscultuur beloofden, was het tweede kabinet van VVD, D66, CDA en ChristenUnie al vanaf het begin wankel. Na 543 dagen is het kabinet gevallen vanwege de geklapte asielonderhandelingen.

Het vierde kabinet-Rutte ging al eerder dit jaar langs de rand van de afgrond. Na de moeizame Provinciale Verkiezingen in maart leek de val al nabij, omdat het CDA heronderhandeling begon te eisen over de stikstofparagraaf in het coalitieakkoord. Een acute crisis werd toen afgewend door die onderhandelingen op de langere baan te schuiven.

Oorlog in Oekraïne

In eerste instantie leek herstel uit de coronacrisis en herstel van vertrouwen op het Binnenhof het thema te zijn van dit nieuwe kabinet. Dit veranderde al snel toen Rusland Oekraïne binnenviel na een dikke maand na het aantreden van het kabinet.

De oorlog en de steun aan Oekraïne werden daarmee het nieuwe thema voor de politiek in Den Haag, en de regeringspartijen waren toen nog veelal eensgezind.

Stikstofdiscussie

Het werd weer onrustig toen stikstofminister Christianne van der Wal in juni 2022 het inmiddels beruchte 'stikstofkaartje' presenteerde, waarbij op elke plek in Nederland werd aangegeven hoeveel de stikstofuitstoot verminderd moet worden. Maar op dat kaartje was nogal wat aan te merken, en het leidde tot heftige boerenprotesten en bedreigingen.

Uiteindelijk werd er een landbouwakkoord geadviseerd door bemiddelaar Johan Remkes, maar dat akkoord is er nooit gekomen. De onderhandelingen over dat belangrijke akkoord klapten vorige maand met de sector, en dat zorgde wederom voor een nederlaag voor het kabinet.

Asielcrisis

Naast de stikstofdiscussie (waarin CDA en D66 tegenover elkaar stonden) werd de asielcrisis ook een belangrijk thema. Verschillende organisaties sloegen alarm over de situatie van asielzoekers in Nederland. Vooral de VVD trok een harde lijn en eiste maatregelen. Na lang discussiëren volgde er een akkoord dat ertoe zou leiden dat er een spreidingswet zou komen.

Op deze spreidingswet was veel kritiek vanuit de Raad van State. Uiteindelijk ging de VVD akkoord, maar alleen nadat partijleider en premier Mark Rutte had beloofd zich persoonlijk in te zetten voor een minder aantal asielzoekers.

Groningen

Een flink deel van de oppositie vroeg het kabinet op te stappen naar aanleiding van het verslag van de parlementaire-enquêtecommissie die het Groningse gasdossier onderzocht.

Er werden harde conclusies getrokken door de commissie over de rol van de overheid in de gaswinning, en dan vooral over het aandeel van Rutte. Toch viel het kabinet hier nog niet.

Dennis Wiersma

Niet alleen Rutte lag onder vuur, er kwam namelijk opnieuw een klacht binnen over het gedrag van VVD-minister Dennis Wiersma van Onderwijs.

In april kwam zijn wangedrag tegen ambtenaren naar buiten en beloofde hij beterschap daarop. Een paar weken later kwam er een nieuwe melding van wangedrag van Wiersma. Daarop stapte hij vorige maand op.

Hart van Nederland/ANP