Van aliens tot World Economic Forum: dit zijn de populairste complottheorieën

De helft van de Nederlanders gelooft in een of meer samenzweringstheorieën, zo blijkt uit representatief onderzoek van het Hart van Nederland-panel. Maar wat zijn nu de theorieën waar de meeste mensen in Nederland in geloven?

We legden mensen een lijst van dertien zaken voor die niet algemeen als waarheid worden geaccepteerd, maar wel vaak gehoord worden. Deze lijst is natuurlijk verre van volledig, want met 17 miljoen Nederlanders zijn er 17 miljoen interpretaties van de werkelijkheid. In het onderzoek is de deelnemers de vraag gesteld om de zaken aan te vinken die volgens hen naar alle waarschijnlijkheid waar zijn. Bij dit soort onderwerpen is altijd het risico dat mensen niet alles naar waarheid invullen, maar uit onderzoek naar de antwoorden blijkt dat dit hooguit voor 2 procent van de respondenten geldt.

1. Alle grote media spelen onder één hoedje met de overheid (29 procent)

De meest gebezigde theorie is er meteen een die voor ons als journalisten hard aankomt: media zouden onder één hoedje spelen met de overheid. Daarbij zouden alle journalisten of hoofdredacteuren betaald worden door de overheid of door miljardair Bill Gates om een hen welgevallig verhaal op te tekenen. Hiervoor is nooit bewijs gevonden, en het zou ook gek zijn om te veronderstellen dat alle miljoenen journalisten in de wereld hier dus van af moeten weten en het niet verder vertellen.

Een meer terechte kritiek die geregeld wordt gehoord is dat journalisten hun werk niet goed genoeg doen en de waarheid niet altijd boven tafel krijgen. Dat komt zowel doordat journalisten gewoon mensen zijn, als door commerciële krachten die ervoor zorgen dat alles steeds efficiënter moet en er steeds minder geld is om goed onderzoek mogelijk te maken. Ook de komst van internet zorgt ervoor dat steeds beter gezien kan worden wat mensen willen lezen, maar dat levert niet altijd de betere verhalen op. Daarom blijft het voor elke erkende journalist belangrijk om waarheidsvinding, hoor en wederhoor en algemeen belang altijd voorop te blijven stellen.

2. Het coronavirus is met opzet gebruikt door overheden om macht te vergaren (28 procent)

Met de komst van het coronavirus zijn steeds meer mensen gaan twijfelen aan de overheid. Want het komt wel heel goed uit om macht uit te oefenen, toch? Het wantrouwen werd gevoed doordat de communicatie vanuit de overheid soms wel heel erg uitging van doemscenario's, die niet altijd uitkwamen. Volgens sommigen is de samenleving slaapwandelend een dictatuur ingeleid waarbij we nooit meer van verplichte mondkapjes of avondklokken afkomen. Een kleiner deel denkt zelfs dat COVID-19 nooit heeft bestaan, alle meldingen en vele nieuwsreportages nep zijn en alle zorgmedewerkers, journalisten en politici samenzweren.

3. Het World Economic Forum (WEF) heeft de touwtjes in handen in het Westen (24 procent)

Een theorie die veel op Twitter, Facebook en in Telegramgroepen voorbij komt is dat Westerse leiders samen een geheime agenda hebben. The Great Reset, wordt het ook wel genoemd, naar het voornemen van leden van het World Economic Forum dat als de coronacrisis eenmaal voorbij was, het de mogelijkheid geeft aan de samenleving om de wereld anders in te richten. Een die meer in lijn is met het milieu en gelijkheid tussen mensen, al is lang niet iedereen het ermee eens.

Dit World Economic Forum organiseert jaarlijks een vergadering waarin veel staatshoofden en invloedrijke mensen samenkomen om na te denken over de toekomst. Net als ooit de Bilderbergconferenties centraal stonden in complottheorieën bekruipt bij sommige mensen het idee dat deze club invloedrijke mensen van alles met elkaar afstemt om de gewone mensen arm en machteloos te houden.

4. Trump en Poetin voeren een heilige strijd tegen een Westerse samenzwering (12 procent)

De Westerse samenzwering, zoals hierboven beschreven, wordt volgens sommigen bevochten in een heilige strijd tussen goed en kwaad. De Amerikaanse oud-President Donald Trump en de Russische President Vladimir Poetin staan daarin bovenaan. FVD-leider Thierry Baudet noemde Poetin afgelopen maandag al de 'Dark Knight', de donkere ridder, die deze 'strijd' zeker zou gaan winnen. Opvallend zeggen ook 9 procent van mensen die atheïstisch zijn dat het hier om een heilige strijd gaat.

5. De aanslagen op 11 september 2001 zijn door de Amerikaanse overheid in scène gezet (10 procent)

Waarom stortten niet alleen de World Trade Center-torens 1 en 2 in, maar ook toren 7 terwijl die niet was geraakt door een vliegtuig? En zaten er eigenlijk explosieven in de torens waardoor ze instortten? Ook opmerkelijke financiële transacties voor de aanslag zorgen voor veel vraagtekens bij complottheoretici. De aanslagen blijken een grote aantrekkingskracht voor mensen die twijfelen aan de overheid, al zijn veel vragen in de loop der jaren ook stevig ontkracht.

6. Chemtrails bestaan (7 procent)

De witte sporen die vliegtuigen lang in de lucht achterlaten zijn geen normale condenssporen: nee, het zijn chemische substanties die door de overheid op de mens worden besproeid. Dat is de theorie achter de zogeheten chemtrails. De sporen die langer in de lucht blijven zouden onder meer bedoeld zijn om het weer te beïnvloeden, de mensheid onder controle te houden, om biologische wapens te testen op mensen of om mensen ziek te maken.

7. Aliens zijn neergestort bij Roswell (7 procent)

Een van de bekendste oudere complottheorieën is die van de aliens bij Roswell. Het verhaal gaat dat in 1947 bij het Amerikaanse plaatsje in Arizona een UFO zou zijn neergestort met daarin buitenaardse wezens. Op 8 juli werd namelijk officieel door de persdienst van de Roswell Army Air Field gemeld dat er een vliegende schotel zou zijn neergestort, maar een dag later kwam er een nieuw bericht dat het een weerballon was geweest. In 1978 verklaarde een oud-majoor dat het tóch een buitenaards ruimtevaartuig was.

8. De maanlandingen zijn in scène gezet (6 procent)

Neil Armstrong is wereldberoemd geworden als eerste persoon om op de maan te lopen, op 20 juli 1969. Daarna hebben nog eens elf mensen op de maan gelopen. Maar volgens complotdenkers is het allemaal in scène gezet: niemand minder dan Stanley Kubrick is ingehuurd om alles in een studio op te nemen. Want hoe kan het anders dat de vlag op de maan bewoog als het allemaal in een vacuüm is?

Niet alleen berekenden filmexperts dat dit ontzettend veel geld en duizenden crewleden nodig zou hebben gehad om dit allemaal op te tuigen en te filmen (die vervolgens ook nooit iets erover hebben verteld), ook blijft dat met de technologie in 1969 het nooit mogelijk was geweest om het licht op aarde precies goed te maken zoals te zien in de beelden van de landing.

9. We worden geregeerd door kwaadaardige reptielen (5 procent)

Deze theorie kwam deze week meerdere keren in het nieuws, toen Baudet zich liet ontvallen dat hij denkt dat kwaadaardige reptielen de wereld overheersen. Volgens hem is dit allemaal een metafoor voor de 'verachtelijke wezens' die onze democratie om zeep willen helpen. Maar voor anderen is het de waarheid. Zoals een van de belangrijkste verspreiders van de theorie, David Icke, die komende maand gepland staat te spreken bij een demonstratie tegen de overheid in Amsterdam. Volgens hem zouden de reptielachtigen al duizenden jaren op aarde zijn en oorspronkelijk van buitenaardse wezens afstammen uit het sterrenbeeld Draco. Zij veranderen daarbij in mensen om de wereld te overheersen, maar hebben hiervoor menselijk bloed nodig. Dat zou dan een verklaring zijn voor vampirisme en massaal ritueel misbruik van kinderen.

10. We leven in een simulatie (4 procent)

Met de filmreeks van The Matrix werd de gedachte dat we eigenlijk helemaal niet in de echte wereld leven ineens heel populair. En hoe sneller de technologische ontwikkelingen plaatsvinden en we steeds beter in staat zijn om realistische virtuele werelden te maken, hoe meer het idee bestaat dat we allemaal in een simulatie leven.

11. Elvis leeft nog (3 procent)

Na de dood van Elvis Presley in 1977 hebben verschillende mensen gemeld dat ze de rock & rollzanger hebben gezien. Sommige mensen geloven dat Elvis op de een of andere manier betrokken was bij de maffia tijdens zijn tijd als rockster, als undercoveragent diende en werd ontdekt. Daarom geloven ze dat hij zijn eigen dood in scène heeft gezet om de maffia voor de gek te houden.

12. De onthullingen van QAnon (2 procent)

QAnon is een Amerikaanse complottheorie die draait om onthullingen die aanvankelijk op de anonieme en niet gemodereerde website 8chan werden gedaan. Q beweerde een hoge overheidsfunctionaris met Q-machtiging te zijn, die toegang had tot geheime informatie over de regering van Trump en haar tegenstanders in de Verenigde Staten. Van een internetfenomeen groeide het uiteindelijk uit tot een beweging, die talloze gewelddadigheden heeft gepleegd. Zo staat QAnon centraal in de bestorming van het Capitool op 6 januari 2021, en geloven ze dat er fraude is gepleegd tijdens de Presidentsverkiezing die door Joe Biden werden gewonnen.

13. De aarde is plat (2 procent)

Het idee dat de aarde bolvormig is, is al ruim 2600 jaar oud. Maar ondanks vele wetenschappelijke bewijzen, de beelden die je vanuit de ruimte ziet en het feit dat je de aarde rond kan vliegen, zijn er toch best wat mensen die niet geloven dat dit waar is. Met de opkomst van internet is het idee van een platte aarde weer opgekomen. Eerst als grap, maar later gingen steeds meer mensen geloven dat de aarde helemaal niet rond is. Dat hiermee ook de veronderstelling is dat regeringen, wetenschappers, media, luchtvaartmaatschappijen en rederijen allemaal onder één hoedje spelen wordt dan even gauw vergeten.