Oekraïense derdelanders leven in onzekerheid: 'We zijn allemaal geraakt door dezelfde oorlog'

Het zijn spannende dagen voor de 2.900 derdelanders uit Oekraïne. Komende maandag stopt wetgeving die regelt dat ze in Nederland mogen blijven. Hun lot ligt nu in handen van het Veiligheidsberaad, dat dinsdagavond hun toekomst besprak met staatssecretaris Eric van der Burg.

Sommige vluchtelingen uit Oekraïne in Nederland hebben niet de Oekraïense nationaliteit, omdat ze daar bijvoorbeeld woonden vanwege hun studie of werk. Onder de Richtlijn Tijdelijke Bescherming mochten deze niet-Oekraïners met een tijdelijke Oekraïense verblijfsvergunning in Nederland verblijven, maar die richtlijn stopt maandag.

Over de opvang van Oekraïense vluchtelingen is vaker discussie. Linda en Jan van der Wekken vingen negen mensen op, maar zij moesten ineens weg van de gemeente:

2:03

Oekraïense vluchtelingen verplicht weg om veiligheid, opvangers Jan en Linda radeloos

De Marokkaanse Kareem woonde de afgelopen zes jaar in Oekraïne voor de studie tandheelkunde die hij recent heeft behaald. Zijn witte jas moet hij nog even aan de kapstok laten hangen, want de inval van Rusland in Oekraïne gooit zijn toekomstplannen in duigen. "We zijn getraumatiseerd door de oorlog en velen van ons hebben hun leven geriskeerd", vertelt Kareem aan Hart van Nederland.

Geraakt door dezelfde oorlog

Kareem is vanuit Oekraïne naar Nederland gevlucht. Hier woont hij in een opvanglocatie en werkt bij de Aldi. Hij had zijn leven anders voorgesteld, maar is vooral blij dat hij veilig is. Al is het nog maar de vraag voor hoe lang. "Het is onbegrijpelijk dat mensen met een Oekraïense nationaliteit wel worden beschermd en wij niet."

Het Veiligheidsberaad besprak met Van der Burg of het dit najaar nog gaat lukken om meer opvangplekken te realiseren, want het ministerie van Justitie verwacht er nog zo'n 90.000 nodig te hebben. Door het vertrek van de derdelanders komen er wel plaatsen vrij, maar dit leidt tot groot onbegrip onder de derdelanders. "We zijn allemaal geraakt door dezelfde oorlog, waarom hebben we dan niet dezelfde rechten?", vraagt Kareem zich hardop af.

Oneerlijk, vindt ook Isaac, een vriend van Kareem. Hij woonde en werkte in Oekraïne, maar heeft alles moeten achterlaten toen de oorlog uitbrak. "We worden niet gehoord en dat is vreselijk. Het is een verschrikkelijk gevoel dat de Oekraïners wel en wij niet worden beschermd. Het enige verschil is ons nationaliteit."

'Gemiste kans'

Het kabinet moet 'de regie pakken' was na afloop van het Veiligheidsberaad de wens. Er zijn namelijk zorgen bij de betrokken burgemeesters, ook bijvoorbeeld over de derdelanders die niet weg willen gaan. Het zou vooral om mensen uit veilige landen gaan.

Ondertussen is er bij VluchtelingenWerk Nederland de vrees dat derdelanders die niet meer worden opgevangen, in de illegaliteit zullen verdwijnen. Er loopt volgens de instantie nog een zaak bij de Raad van State, die moet beslissen of het überhaupt wel mag dat de derdelanders uit Oekraïne geen bescherming meer krijgen.

VluchtelingenWerk vindt ook dat gemeenten nog geen goede afspraken hebben gemaakt over de omgang met de derdelanders. Dat is "een gemiste kans om chaos te voorkomen. Als er vanaf volgende week problemen gaan ontstaan, waren die gemakkelijk te voorkomen geweest door hen in de opvang de uitspraak af te laten wachten", aldus een woordvoerder.

'Oekraïne was mijn thuis'

Derdelanders mogen nu asiel aanvragen in Nederland. Vanaf dat moment vallen ze onder het Centraal Orgaan opvang asielzoekers (COA) en moeten ze de gewone asielprocedure doorlopen. De bijzondere groep vluchtelingen mag ook terugkeren naar het land van herkomst of een ander land. Ze kunnen daarvoor een financiële vergoeding krijgen.

Nu de regeling afloopt moeten de derdelanders eind oktober de gemeentelijke opvanglocaties voor Oekraïners verlaten. Ze moeten uiterlijk op 4 september in elk geval iets laten weten, anders zijn ze illegaal in Nederland. Wat de toekomst voor Kareem en Izak zal brengen, is onzeker. Dinsdagavond wordt over hun lot bepaald. "Ik heb nog geen plan", vertelt Kareem. "Oekraïne was mijn thuis, maar nu zijn wij verloren".