Zo ziet de weg naar een nieuw kabinet eruit

Nederland heeft maandenlang uitgekeken naar de verkiezingen op 22 november. Nu je je stem hebt kunnen laten horen en we de uitslag binnen hebben, kan het zware werk beginnen: het vormen van een nieuw kabinet. Welke belangrijke momenten kunnen we de komende tijd verwachten?

De PVV van Geert Wilders kwam met 37 zetels als winnaar uit de bus, gevolgd door GroenLinks/PvdA met 25 zetels en de VVD met 24 zetels. Deze drie partijen zijn goed voor een meerderheid in de kamer. Maar dat betekent niet dat we weten wie ons land de komende jaren gaat regeren.

Daar komt ook bij dat we de definitieve uitslag nog helemaal niet hebben. Deze wordt op vrijdag 1 december pas gepresenteerd door de Kiesraad. De daadwerkelijke zetelverdeling kan afwijken van de uitslag die we nu hebben, maar de ervaring leert dat dit zelden het geval is. De komende dagen worden de tellingen vooral gecontroleerd.

Stel dat de Kiesraad de uitslag niet vertrouwt, kan het zijn dat de definitieve uitslag vertraging oploopt omdat er onderzoek nodig is of zelfs een hertelling moet komen.

Functie elders?

Maar voordat het zover is, mogen alle fractievoorzitters vrijdag 24 november bij Kamervoorzitter Vera Bergkamp op bezoek komen in de Tweede Kamer om een verkenner aan te wijzen. Dat gaat dit keer anders dan bij voorgaande verkiezingen.

Bij de vorige verkiezingen maakte een van de verkenners, Kajsa Ollongren, een enorme blunder door met haar aantekeningen open en bloot de pers tegemoet te lopen nadat ze door een positieve coronatest naar huis moest gaan. "Positie Omtzigt, functie elders" stond daarop. Het kostte Rutte bijna het torentje, want hij had "geen actieve herinnering" aan dat gesprek:

1:00

Wat heeft Ollongren geleerd van 'Omtzigt, functie elders-blunder'?

Daarom is de verkenner voortaan één persoon die geen functie in de politiek heeft. De grootste partij, de PVV in dit geval, mag een verkenner aandragen. Een meerderheid van de Tweede Kamer moet wel met die benoeming instemmen. We horen dus vrijdag wie dit wordt.

Stoelendans

De week daarop, op vrijdag 1 december, krijgen we tijdens een zitting in de Tweede Kamer dus de definitieve uitslag van de verkiezingen. De week daarna is de wisseling van de wacht. Op dinsdag 5 december neemt de oude Kamer afscheid. Mensen die niet terugkeren krijgen een mooi woordje van Bergkamp en sommigen krijgen zelfs een koninklijke onderscheiding.

Dat afscheid kan best even duren, want er gaan flink veel mensen weg: maar liefst 45 Kamerleden waren deze verkiezingen niet meer verkiesbaar. Denk aan Attje Kuiken (PvdA), Renske Leijten (SP), Tunahan Kuzu (Denk) en Kees van der Staaij (SGP). Maar ook voorzitter Vera Bergkamp neemt afscheid. Wie haar vervangt, horen we waarschijnlijk voor het kerstreces.

Op woensdag 6 december wordt de nieuwe Tweede Kamer geïnstalleerd en leggen de nieuwe leden hun eed of gelofte af. Daarna komt een behoorlijke stoelendans, want er is nogal wat veranderd in de zetelverdeling. De PVV en Omtzigt krijgen er uiteraard een boel bij, terwijl de VVD en het CDA er wat in moeten leveren.

Geen eenvoudige formatie

Op deze dag, 6 december, begint het echte werk: formeren. De verkenner brengt dan een eerste verslag uit van zijn of haar bevindingen. Die persoon heeft de dagen ervoor namelijk onderzocht wat mogelijke coalities kunnen zijn.

De dag erna, donderdag 7 december, debatteert de nieuwe Tweede Kamer over dat verslag en wordt er een informateur aangewezen. Die neemt als het ware het werk van de verkenner over en gaat de komende maanden onderhandelen met de verschillende partijen. Hoe lang het duurt totdat we een coalitie hebben, weet niemand.

Politicoloog Martin Rosema zei woensdag na de exitpoll al tegen Hart van Nederland dat het geen eenvoudige formatie zal worden. Partijen zijn niet erg duidelijk geweest over een eventuele samenwerking met de PVV.

"De VVD en NSC kunnen bijvoorbeeld ook met links samenwerken, maar dat gebeurt pas als ze er na lange onderhandelingen niet uitkomen. Een eenvoudige formatie zal mij het meest verrassen. En er zal geen kabinet ontstaan dat door iedereen omarmt wordt", aldus Rosema.