Wat je nog niet wist over Prinsjesdag: hier komt naam vandaan en waarom al die hoedjes?

De derde dinsdag van september staat in Nederland bekend als Prinsjesdag. Vrijwel iedere Nederlander is bekend met de elementen van de dag. De troonrede, het koffertje met de Miljoenennota, de glazen koets en natuurlijk de balkonscene op Paleis Noordeinde. Maar waarom Prinsjesdag deze naam draagt is voor velen een raadsel.

Het lijkt er eentje te zijn die thuishoort in hetzelfde rijtje als bijvoorbeeld Koninginnedag. De verjaardag van Prinses Beatrix (toen nog Koningin) werd namelijk op een heel andere dag gevierd. De nationale feestdag vond jaarlijks plaats op 30 april, de verjaardag van haar moeder Koningin Juliana.

Toen Koning Willem-Alexander in 2013 de troon besteeg werd dit Koningsdag, verplaatst naar de echte verjaardag van het staatshoofd: 27 april. Het lijkt in dat geval misschien logisch dat Prinsjesdag de dag is waarop de verjaardag van een Prins wordt gevierd. Toch komt de naam heel ergens anders vandaan.

Bekijk hier de troonrede die Koning Willem-Alexander op Prinsjesdag 2023 namens het demissionair kabinet heeft gepresenteerd:

19:16

De troonrede van Koning Willem-Alexander

Er zijn meer onderdelen van Prinsjesdag waarvan de oorsprong minder bekend is. Een aantal hiervan worden hier uitgelegd door Hart van Nederland:

Prinselijk gekleed

De naam 'Prinsjesdag' wordt al sinds de achttiende eeuw gebruikt. Niet alleen voor de opening van de zitting van de Staten-Generaal, maar voor alle verjaardagen van de leden van de Koninklijke Familie. Prinsjesdag slaat op de feestelijke kleding van de feestvierende kinderen, die voor de gelegenheid zo mooi gekleed waren dat ze er uitzagen als echte prinsjes.

De naam is blijven hangen voor de derde dinsdag van september. De naam heeft dus niks te maken met hoe de dag tegenwoordig wordt ingevuld, al ziet het publiek er met interessante kleding en speciale hoedjes op ook nu nog bijzonder uit.

Hoedjesdag

Prinsjesdag is ook gewoon hoedjesdag. Vrouwen laten de mooiste hoedjes maken voor deze speciale gelegenheid. Maar waar komt de traditie van de hoedjes eigenlijk vandaan? Daarvoor moeten we terug naar de jaren 70 en Erica Terpstra. Het toenmalig Kamerlid droeg in 1977 voor het eerst een hoed tijdens het uitspreken van de Troonrede.

Dit deed Terpstra als eerbetoon aan de destijds koningin Juliana en tegen de grijze massa. Er waren op die Prinsjesdag drie vrouwen die een hoedje ophadden: de koningin, een vrouw van het corps diplomatique en Terpstra. De oud-politicus vroeg zich daarna hardop af waarom andere vrouwen geen hoedje droegen. Want als niet nu, wanneer dan wel? Daar gaven veel vrouwelijk parlementariërs gehoor aan en sindsdien is het geen grijze massa maar een groot kleurrijk feest.

Afwezige koning(in)

De troonrede wordt traditiegetrouw voorgelezen door de koning(in). Maar wat gebeurt er als die niet aanwezig is? Lassen we dan gewoon heel Prinsjesdag af of kan het op een andere manier opgelost worden? Een aantal keer is het voorgekomen dat de troonrede door een minister is voorgelezen. Dit gebeurde in 1889 en 1890 toen koning Willem III ziek was.

Koningin Wilhelmina moest het een jaar overslaan toen zij in 1908 in verwachting was. Ook de troonrede van 1947 heeft ze moeten overslaan omdat ze toen ziek was. Na dat jaar heeft een vorst altijd de troonrede opgelezen.