Weerspreuken onder de loep: wat vertellen ze ons over de komende winter?

Komende dagen is het vaak zonnig, maar de nachten zijn koud met mogelijk de eerste vorst van de herfst. Veel mensen zijn nu dan ook al benieuwd naar komende winter. Krijgen we eindelijk weer eens winterweer? Computerberekeningen gaan nog niet zover vooruit. Kunnen weerspreuken ons helpen?

Geschreven door meteoroloog Jordi Huirne

De weermodellen die worden gebruikt voor het maken van een weersverwachting bieden nu nog geen uitkomst. Komende winter is namelijk nog veel te ver vooruit. Wel is de weersverwachting voor zeven dagen vooruit betrouwbaar en kan voor twee weken of zelfs een maand vooruit tegenwoordig een goede trend worden gegeven, zonder details. Voor een winterverwachting is het dus nog te vroeg. Al lijkt het er niet op dat we een vroege winterprik krijgen deze herfst, op wat nachtvorst na.

Weerspreuken

Tegeltjesteksten, boerenwijsheden en andere antieke oneliners: de volksweerkunde staat er bol van. Voor elk seizoen, elke maand, en soms zelfs voor een specifieke dag, is er wel een weerspreuk die een poging doet het weer te voorspellen.

Vroeger waren er nog geen weermodellen en computers die continu alles uitrekenden, dus moest je op een andere manier proberen patronen te ontdekken waar je een beetje op kon rekenen. Vooral boeren waren (en zijn) bijzonder afhankelijk van het weer, vandaar dat er zo veel spreuken over akkers, hooi, gewassen en dieren gaan.

Lees ook:

Nog éven genieten: tot en met zaterdag heerlijk terrasweer

Het zijn in feite verhalen uit de overlevering, vaak gebaseerd op waarnemingen, soms met een religieuze grondslag, waar zo’n weerspreuk uit ontstond. Uitspraken waar natuurlijk niet veel onomstotelijk bewijs voor was, maar die wel enige houvast bieden omdat ze vaak zaken beschrijven die vaak voorkomen. Maar heb je daar eigenlijk nog wat aan?

Zonnegoud

We nemen de proef op de som. Ook oktober telt talloze weerspreuken die iets vertellen over de toekomst. Komende dagen schijnt de oktoberzon lekker, dus we kijken naar een spreuk die gaat over zonneschijn: blinkt oktober in zonnegoud, de winter volgt snel en koud.

Een zonnige oktober zou dus worden opgevolgd door een snelle en koude winter. De tien zonnigste oktobermaanden in De Bilt werden in de helft van de gevallen gevolgd door een koude november met vaak al winters weer. Slechts twee keer was november duidelijk te warm na een zonnige oktober. De overige drie novembermaanden hadden een normaal temperatuurverloop. Wat betreft een snelle winter klopt deze weerspreuk dus regelmatig.

Als wordt gekeken naar de winters die volgden na de tien zonnigste oktobermaanden, dan ziet het beeld er anders uit. Nog maar vier van de tien winters verliepen koud en de helft van de winters verliepen duidelijk zacht, terwijl één winter heel gemiddeld was.

Klimaatverandering

Kortom: deze en ook veel andere weerspreuken die iets over een volgend seizoen vertellen moet je met een korreltje zout nemen, en tegenwoordig misschien nog wel extra. De seizoenen schuiven langzaam wat op. De winter slaan we al bijna over, de lente begint eerder en droge hete zomers komen steeds vaker voor. Ook in de herfst is het vaak nog nazomerweer in plaats van een vroege winterprik.

Ook al zou oktober dus zonnig verlopen, het zegt weinig. Door de klimaatverandering wordt de herfst steeds zonniger, maar de winter juist steeds zachter en natter. Laten we maar van dat laatste uitgaan, dan valt het voor de winterliefhebbers misschien nog mee.