Terechte media-aandacht of onnodige paniek? Zo kijkt Nederland naar klimaatnieuws

Al jaren is er in de wetenschap grote overeenstemming over dat klimaatverandering bestaat, en dat dit voor iedereen op aarde gevolgen gaat hebben. Toch wordt er in de media en door politici vaak over getwijfeld: komt klimaatverandering wel door toedoen van de mens? Het leidt ertoe dat bepaalde nieuwsmedia hierdoor vaak worden bekritiseerd, omdat ze het probleem niet serieus genoeg zouden nemen, of juist omdat het 'klimaatalarmisme' zou zijn. Maar hoe kijkt Nederland nu echt naar deze zaken?

We onderzochten het met een vragenlijst aan het Hart van Nederland-panel. Een groep van 5.563 respondenten, die representatief zijn voor Nederland. Deelnemers worden gewogen op geslacht, leeftijd, opleiding, woonplaats, beroep en politieke voorkeur zodat iedereen er in de juiste verhouding in zit. De respondenten kregen vragen over hoe zij kijken naar klimaatverandering en nieuwsberichtgeving hierover.

Uit het onderzoek blijkt dat een ruime meerderheid van 62 procent de aandacht vanuit reguliere nieuwsmedia voor klimaatverandering terecht vindt, waarbij een deel ook juist vindt dat er meer aandacht voor moet zijn. 10 procent zegt de aandacht onnodig te vinden, maar stoort zich er niet aan. 24 procent vindt het zelfs zeer onnodig en noemt het 'klimaatalarmisme'. 4 procent heeft geen mening over het onderwerp.

Dit vertaalt zich ook in de mate waarin mensen zeggen zorgen te hebben over klimaatverandering. 60 procent zegt zich over het algemeen zorgen te maken over de kans dat noodweer en natuurrampen door klimaatverandering wereldwijd en in Europa voor problemen zal zorgen, tegenover 39 procent die dat niet vindt. 58 procent zegt de gevolgen van klimaatverandering voor Nederland en zichzelf te vrezen, tegenover 40 procent die daar niet bang voor is.

Wetenschappelijk bewijs voor klimaatverandering

Wie heeft gelijk, de mensen die bezorgd zijn of de mensen die dat niet zijn? Daar is geen eenduidig antwoord op te geven. Dat jij je geen zorgen maakt over de gevolgen van klimaatverandering, hoeft niet per definitie te betekenen dat je de klimaatwetenschap in twijfel trekt, waar inmiddels 100 procent consensus is bereikt over de invloed van de mens als oorzaak. Wel kan gevonden worden dat de aandacht onevenredig groot is, zeker voor iets waar we nu nog relatief weinig impact van voelen.

Maar de impact is er nu al wel degelijk, stelt het KNMI. Nu is volgens hen al te zien dat de tien warmste jaren sinds het begin van de metingen in 1901 allemaal in de afgelopen twee decennia waren. Uit een recent uitgebracht onderzoek naar de oorzaken van het weer op het noordelijk halfrond concluderen onderzoekers van het World Weather Attribution, waaraan de KNMI ook heeft bijgedragen, dat er vaker hittegolven gaan zijn. "In Zuid-Europa en Noord-Amerika zouden deze hittegolven waarschijnlijk niet zijn voorgekomen zonder klimaatverandering", aldus het KNMI.

Klimaatactivisten komen regelmatig in het nieuws met demonstraties, zoals enkele weken geleden door zich vast te ketenen aan spoor dat gebruikt wordt voor kolentransporten in Rotterdam:

1:34

Klimaatdemonstranten ketenen zich aan spoor: 'Einde aan bloedkolen'

'Klimaatsceptici zijn niet gek'

Naar het wantrouwen van klimaatnieuws en bewijzen voor klimaatverandering is vaak onderzoek gedaan. Zo stelt de Nederlandse socioloog Jaron Harambam dat het bekritiseren van klimaatwetenschappers niet per definitie onterecht is. "De modellen zijn vaak erg complex en wetenschappers zijn soms niet transparant over hun meetmethoden", stelde hij eerder in een gesprek met Studium Generale van de Universiteit Utrecht. Ook stelt hij dat klimaatsceptici niet 'gek' zijn, maar schrijft hij in een wetenschappelijke publicatie dat ze vaak "met wetenschappelijke methoden de waarheid proberen te achterhalen."

Ook zijn klimaatsceptici niet zozeer tegen het bewijs van de mens als oorzaak voor opwarming van de aarde, maar wel over wie ervoor moet opdraaien, aldus Harambam. "Wij moeten daarvoor gaan betalen en rijke stinkerds die met dikke industrieën lopen te vervuilen hoeven daarvoor niet te betalen", omschrijft hij veelgehoorde kritiek.

Onwaarheden over klimaatverandering

Een probleem wordt het volgens Harambam wel als mensen met opzet leugens de wereld in brengen, om zo twijfel te zaaien en mensen met oneigenlijke argumenten over te halen. Hij ziet PR-bureaus die zijn ingehuurd door grote bedrijven als bron. Maar ook zien we bij Hart van Nederland dat dit door gewone mensen zelf wordt gedaan.

Dat laatste is bijvoorbeeld het geval met steeds weer opduikende berichten op sociale media dat weerkaarten met warme temperaturen veel vaker dan vroeger rood worden aangegeven, om zo klimaatalarmisme aan te wakkeren. Dit argument is al vaak ontkracht (door Agence France-Presse, Deutsche Presse-Agentur en nieuwscheckers.nl), maar blijft geregeld opduiken.

Verschillende media blijven hieraan bijdragen door onvolledige informatie te verspreiden, zoals wanneer Ongehoord Nederland deze week nog twijfelt aan klimaatverandering door een grafiek van de 'jaarlijkse hitte-index in de Verenigde Staten' te tonen waaruit zou blijken dat de situatie nu minder erg zou zijn dan tijdens pieken in de jaren '30. Hierin wordt echter niet vermeld dat dit om specifieke omstandigheden in de VS ging. In de jaren '30 die ook bekendstonden om de 'dust bowl', een periode waar slecht gebruik van landbouwgrond en vele jaren van intense droogte bijdroegen aan deze hittegolven door het bodemvocht uit te putten en de matigende effecten van verdamping te verminderen. Het wereldwijde klimaat werd hierdoor nauwelijks beïnvloed. In tegenstelling tot de broeikasgassen die volgens wetenschappers steeds grotere gevolgen hebben.

'Zuiver houden wat feiten en meningen zijn'

Volgens milieuadviseur Jan Paul van Soest is het daarom van belang om zuiver te houden wat feiten zijn en wat meningen. "Tegenover het bewezen feit dat de huidige opwarming door de mens wordt veroorzaakt, zijn alternatieve opvattingen, bijvoorbeeld dat ‘de zon de opwarming veroorzaakt’, of vulkanen, of een andere natuurlijke cyclus lang en breed aangetoonde onjuistheden", stelde hij in een eerder interview met NU.nl. "Door ze te herhalen of naast de werkelijke feiten te plaatsen, blijft verwarring in stand.