AstraZeneca stopt met productie coronavaccin: moeten gevaccineerden zich zorgen maken?

Het coronavaccin van AstraZeneca is officieel nergens meer te verkrijgen. De Britse medicijnfabrikant trekt zijn vaccin terug. Volgens de fabrikant heeft dat te maken met de gedaalde vraag naar het vaccin. Maar sinds 2021 wordt het vaccin al niet meer toegediend in Nederland nadat de farmaceut had toegegeven dat het in zeer zeldzame gevallen TTS kan veroorzaken. De beslissing zorgt voor veel vragen: moeten gevaccineerden zich zorgen maken?

Eerst even terug naar het begin. AstraZeneca was het eerste vaccin dat werd toegediend in Nederland. Het gebruik van dit middel was toegankelijker, omdat het koelen van de vaccins makkelijker was. Mensen tussen de 60 en 65 jaar kregen AstraZeneca toegediend bij de huisarts.

De bijwerking, TTS genoemd, werd al snel bekend. TTS staat voor trombose met trombocytopenie syndroom en kan tot bloedstolsels en een te laag aantal bloedplaatjes leiden. Er ontstond een moeilijke afweging: woog deze zeer zeldzame bijwerking op tegen de winst die was te behalen door het indammen van het coronavirus? Het antwoord was in het kort: ja. Er waren gewoon nog geen of bijna geen andere vaccins voor handen.

Maar langzaam maar zeker kwamen er andere vaccins naar Nederland, zoals Moderna, Pfizer en Janssen, en werd de behoefte aan een vaccin met een zeer zeldzame maar ernstige bijwerking steeds kleiner. De risico van de bijwerking woog niet meer op tegen de epidemiologische waarde en in 2021 werd al besloten: we gaan AstraZeneca niet meer gebruiken.

De groep die al AstraZeneca had gekregen, werd aangeraden als tweede prik Pfizer te nemen. De vraag naar het vaccin is hoogstwaarschijnlijk door de bijwerking de afgelopen jaren alleen maar minder geworden, en de afnemende vraag is volgens het bedrijf nu de reden om te stoppen met de productie.

Alles over de bijwerking

Dan over die bijwerking, want wat gebeurt er precies? "Ongeveer 1 op de 50.000 mensen heeft er last van gehad", legt epidemioloog Frits Rosendaal uit. "Als je wordt gevaccineerd, maakt je lichaam antistoffen aan tegen het virus in het vaccin. Bij AstraZeneca maakte het lichaam echter soms ook antistoffen aan tegen iets anders. Daardoor raakten bloedplaatjes van de leg en kregen mensen op gekke plekken stolsels."

Vooral in de hersenen, zegt Rosendaal. "Toen de bijwerking net bekend was, lag de sterfte nog op 50 procent. Maar toen er steeds meer bekend werd, is de kans op sterfte door deze bijwerking verlaagd naar 5 procent."

Wat belangrijk is om duidelijk te maken, is dat er na die bijwerking op het begin geen nieuwe of andere ernstige bijwerkingen meer zijn gevonden, legt hoogleraar epidemiologie Frits Rosendaal uit. "De meeste mensen die last kregen van de bijwerkingen kregen dit een paar dagen na de vaccinatie. Niemand heeft nog na 6 weken last gehad van de bijwerking", zegt hij.

En dat kan ook niet meer gebeuren. "Er kunnen op dit moment geen langetermijnbijwerkingen meer voorkomen", zegt Rosendaal. "Je kunt jaren later niet opeens nog last krijgen van bijwerkingen, dat is nog nooit voorgekomen."

Geen bijwerkingen meer

Dat geldt overigens voor alle coronavaccins, zegt Rosendaal. Bij geen enkel vaccin kunnen nog langetermijneffecten voorkomen. "De kortetermijnbijwerkingen zijn allemaal al snel bekend geworden. Nu hoeven we ons echt geen zorgen te maken."

Zorgen maken is dus absoluut niet nodig. Er is geen nieuws naar buiten gekomen, en de beslissing van AstraZeneca is marktechnisch en juridisch genomen.