Zonsverduistering zaterdag is stresstest voor stroomnet: dit staat te gebeuren

Zaterdag 29 maart dimt het zonlicht tijdelijk boven Nederland als de maan deels voor de zon schuift. Een gedeeltelijke zonsverduistering, voor het oog misschien nauwelijks zichtbaar. Maar onder de motorkap van het Nederlandse stroomnet betekent het een flinke stresstest.

Door de verduistering valt tijdelijk tot 26 procent van het zonlicht weg. Dat heeft directe gevolgen voor zonneparken en duizenden daken met panelen. Het resultaat: een forse, plotselinge daling in de hoeveelheid opgewekte stroom. Netbeheerder TenneT bereidt zich al maanden voor op het opvangen van die klap.

Wie zonnepanelen op het dak heeft, zal het zaterdag terugzien op de opbrengst. De zon verdwijnt even voor een kwart, en dus daalt de productie van zonne-energie tijdelijk flink. Zeker bij helder weer is het effect duidelijk: “Bij een volledig helder weer scenario voorzien we een maximale reductie in zonneproductie van 4,6 GW”, zegt Wouter Krajenbrink van netbeheerder TenneT, over het totale verlies aan zonnestroom voor Nederland. Dat staat gelijk aan het verbruik van miljoenen huishoudens.

En het gaat vooral snel. “De maximale gradiënt naar beneden is 82 megawatt per minuut, die naar boven is 138 megawatt per minuut. Dat moeten we kunnen opvangen om ons systeem in balans te houden”, legt Fred van Halm van TenneT uit. Het gaat er dus niet alleen om dát de zon even wegvalt, maar vooral hóe snel dat gebeurt.

Lees ook:

Zonsverduistering na jaren weer te zien in Nederland: zo laat moet je kijken

Wat merk je daar thuis van?

Voor de gemiddelde Nederlander verandert er weinig. Je licht blijft gewoon branden, de stroom valt niet uit. Maar als je zonnepanelen hebt, zul je zien dat de opbrengst op zaterdag rond lunchtijd ineens inzakt – en daarna weer snel stijgt. Het is niets om je zorgen over te maken, zeggen experts. Maar het laat wel zien dat onze energievoorziening steeds gevoeliger wordt voor dit soort natuurlijke fenomenen.

Huishoudens hoeven ook niks te doen. TenneT heeft zich goed voorbereid en is al maanden bezig met het treffen van maatregelen. “De voorbereidingen hierop beginnen zo’n vier maanden van tevoren. Eigenlijk begint dit zelfs al eerder”, aldus Rick Scharrenberg. "We kijken namelijk samen met andere netbeheerders in Europa naar wat er de vorige keer gebeurde." Daarbij doelt Scharrenberg van TenneT op de vorige gedeeltelijke zonsverduistering in 2022, ook te zien in bovenstaande video.

Op basis van die inschattingen kijkt TenneT of er nu extra vermogen gereserveerd moet worden. Dat gebeurt via de zogeheten aFRR-markt, waarbij onder andere gascentrales en windparken bijspringen. “Daarnaast is het natuurlijk belangrijk dat we zelf zorgen dat de netsituatie optimaal is en we niet op dat moment kritieke werkzaamheden uitvoeren of software updates doen in onze operationele systemen”, aldus Scharrenberg.

Zonsverduistering raakt heel Europa

Omdat de verduistering over meerdere landen trekt, wordt zaterdag in de ochtend afgestemd met netbeheerders in andere delen van Europa. "Het is van groot belang dat Europese hoogspanningsnetbeheerders elkaar kunnen ondersteunen; we hebben het niet alleen over een lokaal, maar ook over een Europees fenomeen."

Ook het weer speelt een rol in de impact. "Bij een volledig helder weer scenario voorzien we een maximale reductie in zonneproductie van 4,6 GW", zegt Wouter Krajenbrink van TenneT. "Hoewel zo’n ‘clear-sky’-scenario waarschijnlijk niet zal optreden, voorzien we desalniettemin een aanzienlijke afname in zonneproductie en eventueel wat windproductie in Nederland en de rest van Europa."

Een blik op de toekomst

Hoewel de stroom zaterdag gewoon zal blijven stromen, is dit soort situaties volgens TenneT een voorproefje van de toekomst. Met het stijgende aandeel zonne-energie zullen verduisteringen als deze steeds vaker een moment van spanning vormen. Maar wie goed voorbereid is, hoeft daar niet van te schrikken, aldus Krajenbrink: "Onze operators zijn goed voorbereid en volgen de situatie nauwgezet, zodat de elektriciteitsvoorziening voor iedereen ongestoord doorgaat."