IJskoude ochtend: de eerste herfstvorst van het jaar is een feit

De handschoenen kunnen uit de kast: het heeft voor het eerst gevroren. Aan de grond kwam de temperatuur sinds 13 september al af en toe onder nul, maar nu heeft het ook op normale waarnemingshoogte (1,5 meter) gevroren. Op het KNMI-weerstation in het Groningse Eelde daalde de temperatuur om 04.40 uur naar -0,8 graden. Dat is aan de vroege kant, want gemiddeld vriest het in Nederland pas op 21 oktober voor het eerst.

Afgelopen nacht vroor het voor het eerst op een officieel meetpunt op de normale waarnemingshoogte van 1,5 meter. Afgelopen weekenden kwam de temperatuur ook al dicht bij het vriespunt, maar vroor het net niet. De laatste keer dat het vóór de zomer op normale waarnemingshoogte vroor, was op 23 april. Toen werd het in Wijk aan Zee nog een stuk kouder met -3,5 graden.

Vorig jaar kwam de eerste vorst pas op 12 november, wat ruim drie weken later was dan normaal. In 2022 duurde het zelfs nog langer, tot 14 november. In 2018 viel de eerste vorst juist vroeg, al op 29 september.

Recordvroeg

De recordvroege vorst na de zomer werd gemeten in 1971, toen het in Deelen al op 15 september een beetje vroor met -0,1 graad. Een dag later werd het nog kouder met -2,4 graden in Winterswijk en -2,2 graden in Soesterberg. In De Bilt daalde de temperatuur toen tot -0,7 graden, wat het vroegste moment van officiële vorst ooit is op dit hoofdstation. De meest late vorst ooit viel in juni: op 19 juni 1923 koelde het in Den Helder af tot -0,3 graden.

Meestal valt de eerste vorst in de tweede helft van oktober. In het huidige klimaat (1991-2020) is de gemiddelde datum 21 oktober. Van 1961 tot en met 1990 was de gemiddelde datum echter nog 15 oktober, wat betekent dat de eerste vorst tegenwoordig later valt dan in de vorige eeuw.

In de onderstaande video legt weerman Jordi dat uit:

0:41

Eerste vorst dit najaar komt veel later dan normaal, hoe zit dat?

December

Het kan echter ook anders, zoals in het jaar 2000, toen het pas op 16 december voor het eerst vroor op een officieel weerstation. In het zuiden vroor het toen licht, met -1,8 graden in Gilze-Rijen als laagste waarde. Een dag later kwam het in De Bilt tot de eerste officiële vorst, recordlaat.

Dit zegt overigens niets over het verdere verloop van de winter. Een dikke week later was er in delen van het land namelijk sprake van een witte kerst.

Bijna 25 graden warmer

Voorlopig zit er geen verdere vorst in de lucht. Sterker nog, het wordt juist bijzonder warm. Vandaag kan de temperatuur met flink wat zon oplopen naar 14 tot 18 graden. Woensdag wordt het met een zuidenwind nog warmer.

De temperatuur stijgt dan naar zo'n 22 graden en in Zeeuws-Vlaanderen en Brabant kan het zelfs 24 graden worden. In de nacht die daarop volgt, blijft het op sommige plaatsen niet kouder dan 17 graden.